Karl Marx en zijne voorgangers

— 96

standen, welke er toe bestemd zijn, de gestadige vooruitgang en het steeds groeiende geluk van het menschelijk geslacht te verzekeren, kunnen met veel geringer offers van kapitaal, van tijd en van arbeid, toegepast en in stand gehouden worden, als thans noodig is, om den tegenwoordigen chaötischen en op tegenstrijdigheden berustenden toestand van de maatschappij, in stand te houden,

24. De volkomen verandering van den tegenwoordigen, in den nieuwen toestand, kan plaats vinden, zonder eenige wanorde of verwarring teweeg te brengen, en kan door eene, op voor elk individu weldadige wijze, worden in ’t leven geroepen.

In den loop dier discussie had Owen nog verder de gelegenheid, om zijne meeningen nader uiteen te zetten. Hij zeide toen ook nog dit:

„Wanneer het nu toch zoo gemakkelijk is de dwalingen van de samenleving te bewijzen, hoe is het dan mogelijk, dat zij zich duizende jaren achtereen, hebben kunnen staande houden? Ik moet hierop antwoorden: door een drieëenigheid van machten — door geheimzinnige, — tegen het gezond verstand in-druischende godsdiensten; door inenschelijke wetten, die met de wetten der natuur in strijd zijn en door regeeringen, die op onrecht en geweld steunen. De gansche wereld wordt volgens deze principes geregeerd; ons geheele maatschappelijke systeem is er op gebaseerd. En onze belachelijke en domme verdeeling van de menschen in klassen, een toestand, wier wêerzinwekkend-heid ik nu wil daar laten, is tegenwoordig de hoofdsteunpilaar van deze avontuurlijke en weerzinwekkende verhoudingen.”

Owen nam nu een aantal houten wervels van verschillende grootte, waarmede hij de positie en de verhouding der verschillende klassen tot elkander, wilde aantoonen en verklaren.

„De grootste dezer wervels,” zeide hij „stelt de totaal-bevol-king van Groot-Brittanje voor. Die welke er in grootte op volgt en ongeveer het drie-vijfde van de grootte der grootste heeft, stelt de talrijkste klasse voor: die der arbeiders, welke de voortbrengers zijn van alle rijkdom en desniettegenstaande, in de diepste onwetendheid en armoede leven. Dat deze belangrijkste, de eenig onontbeerlijke klasse van de bevolking tot zulk een ellendig bestaan gedoemd is, kan geen enkel lid van de menschelijke samenleving tot waar voordeel strekken. De volgende wervel stelt voor: de dieven, de vagebonden en de paupers. De vierde, die welke de kleine-kramers voorstelt, heeft tot levensregel: goedkoop inkoopen en duur verkoopen. Dan volgen de kooplieden, bankiers, de groothandelaren, fabrikanten en de