De doolhof

En hoe langer de veldtocht duurde, hoe zwaarder het mij werd om zonder vragen mijn plicht te doen en te handelen volgens de gegeven opdrachten. Niet dat ik oordeelde over het beleid van hen die ons vanuit Versailles hanteerden als een instrument, de politiek was zaak des Konings. Maar ik begreep dat deze opdrachten, het hersenwerk der politici, hoezeer ook ontsproten aan scherpzinnig inzicht en redeneering, ons die ze uitvoerden, verplichtten tot een hardheid die ons innerlijk vreemd was. Soms was het mij of in mijn ziel een zwijgend toehoorder verdrietig en teleurgesteld meeluisterde naar mijn zoo beslist gegeven bevelen, die dood en vernieling uitwerkten.

Totdat in den herfst van ons vierde oorlogsjaar mijn stijgende onlust alle dammen doorbrak. Maar nog heden kan ik kermen bij de gedachte, dat eerst het bloedig offer van een onschuldige mij inzicht heeft kunnen geven in mijzelf en de voosheid van mijn bestaan.

Op dien herfstdag reed ik langs een kalen glibberigen landweg om een klein dorp te bezetten dat echter strategische waarde had. Wij waren allen koud en klam, want in het vlakke, lage land gaart de wind eerst alle vocht bijeen en blaast het u dan in kille buien om de ooren. Ook hadden wij in twee dagen geen warmen

168