De verlatene

weken van te voren alreeds verheugden in die Treurdagen, alleen om te kunnen smullen van lekkere visch? Waarom mocht je 's Vrijdagsavonds en op Sabath wel lezen en niet een teekening maken, dat toch geen ״zware arbeid" heeten kon, als je het voor je genoegen deed? Waarom zat iedereen onder 't ״Sjier-Hamahlous" te gapen en rond te kijken, vader óók? 't Was toch een heilige lofzang! Maar als je zonder erg op Sjabbes een stukje papier verscheurde, of aan de brandende lamp raakte, al was het maar met een vinger, dan bulderde vader alsof je een doodzonde had begaan! Waarom vroeg de heele kille op den Verzoendag in sjoel met precies dezelfde woorden vergiffenis voor allemaal dezelfde zonden? Iedereen had toch niet in het afgeloopen jaar precies hetzelfde gedaan? Hij had geen moorden, geen roof en geen bedrog op zijn geweten, toch moest hij, zich op de borst kastijdend, die zonden belijden en boeten door diep berouw! De Verzoendag was een mooie dag, want iedereen deed wel eens kwaad en vond in vasten en berouw dan vergeving; des avonds voelde hij zich opgelucht en verreind. Maar het was hem een raadsel en een ergenis, dat er over de boete en de kwijtschelding met geen woord meer werd gesproken, en iedereen zijn volle aandacht scheen te wijden aan het feestelijk maal, dat de gestrenge vasten be-eindigde!

Vroeger had hij zich daarvan geen rekenschap gegeven. Want hij had zich alleen met zijn eigen gevoelens " bemoeid en niet opgemerkt, wat anderen deden. Maar de laatste maanden was hij als gedwongen geworden te letten op de daden van de menschen en de kinderen om hem heen. Hij zou niet precies geweten hebben, wanneer dat begonnen was, maar het „waarom" kwam hem sinds lang niet meer uit de gedachten. Waarom werd hij minder geacht, omdat hij een Jood was?

59