Uit het leven van een denkende vrouw

toneel, schilderkunst en bouwkunst en muziek benijd, eerder was ze blij dat ze niets van dit alles wist, dat alles in haar opging tot, versmolt in dat éne, die hartstochtelijke, wellustige drang om te begrijpen, zonder neven-oogmerk of bijsmaak van enige aard. Boven 'veelzijdigheid' genoot ze 'universaliteit', het in eeuwige verrukking aanschouwen van een geweldige golfslag, een machtig ritme albeheersend, tot in de eenvoudige dagelijkse menselijke verhoudingen, in het drijven van menselijke hartstochten, de werkingen van menselijke en dierlijke instincten. En als Harry haar soms, zachtzinnig-aarzelend vroeg, vanwaar ze nu de zekerheid had dat deze dingen 'waar' waren en andere niet, omdat ze haar 'theorieën' toch ook nimmer 'bewijzen' kon, dan lei ze hem uit, hoe in 'waarheid' zo weinig als in 'schoonheid' iets te 'bewijzen' valt —, en dat iedere zuivere gedachte 'waarheid' is, zo goed als ieder zuiver kunstwerk 'schoonheid' -, en ze zei erbij dat zuivere gedachten haar zeldzamer nog dan zuivere kunstwerken schenen, en waarom, volgens haar inzicht, dit ook moest...

Naarmate die overtuiging, dat ze haar eigen weg afbuigen moest van het aanvankelijk gevolgde algemene pad, in haar groeide, naarmate zij de leegten en gapingen van haar feitelijke onwetendheid in als een koorts opgekomen en niet meer te stuiten leesdrift vulde — waarom zou ze eerder hebben gegeten, wat en zolang ze niet verteren kon; nu ze echter alle afzonderlijk weten ophief naar, verteerde in Begrip, nu was haar geest een onverzadelijke vraat geworden! - naar die mate viel gaandeweg ook het oude ontzag van haar af. Woorden als 'geleerde', 'deskundige', 'specialiteit' en vooral die geduchte naam van 'filosoof, die een hogere, apart-bewerktuigde, in vervaarlijke geleerdheid neergezeten en onontwarbaar gecompliceerde duisterheid, gepantserde mensensoort scheen aan te duiden, waarmee zich tot dusver het blote ontstaan en bestaan even weinig als de leringen had kunnen verklaren, verloren hun afschrikking, hun vermogen om haar te imponeren en schier met onmacht te slaan.

Wat Instede had voorspeld, begon te gebeuren; in een evenwichtig samengaan van groeiend zelfvertrouwen en immer-

63