Vier jaargetijden

roofden, de verstotenen —, in die wereld, die je maakt van wat je hoort en leest en die zich opent als je ogen dichtgaan, zag je ze als kleine, donkere, kromgebogen poppetjes. Je zag de donkere wegen als vegen, de wilde bossen als klompen, de grote verlaten meren als glimpen... en het leek altijd op dingen die je bij dag had gezien, maar somberder, groter en vermeerderd met alles wat Vader voorlas uit de krant. 'Wouden en moerassen'... en stoppelvelden, waar eenmaal koren stond. En uit alle woorden, die hetzelfde zeggen van dwalen en zwerven, van eenzaam en dakloos zijn, koos je altijd het woord 'dolen', omdat malle Sientje Prijs altijd spreekt van de 'dole hoeken' waarmee ze het verste deel van de dijk om de Oosterpias bedoelt, waar het zo somber en verlaten is. En je lag in je bed... en het huis was dicht... met Vader, Moeder, de broertjes, met allemaal erin... en dan zag je de vaders zonder moeders, de moeders zonder kinderen, je zag ieder figuurtje op zichzelf en alleen... omdat Vader voorlas, hoe zoveel mogelijk elk zich van de anderen scheidt, daar een mens alleen zich altijd beter verbergen en ook sneller zich voortspoeden kan. Ook zag je de zwakken en kinderen, de krommen, en kreupelen, waar de krant van sprak. En wegen, als waaiers, als netten naar alle zijden spreidend, naar de veilige landen toe. Die veilige landen nam je waar als lichtgele vlekken in de horizont, zoals er zich bij zonsondergang soms onder de wolken vertonen, heel laag aan de kim, ver voor ze uit en daarheen richtten ze zich, en achter ze zag je het Land, Rusland, het boze,

9