Hedendaags fetisjisme

kelde’ en de intellectueel, en hier geldt met recht: dat er meer eender is dan gelijk. Niet alleen dekken de twee termen elkaar niet, maar er bestaat juist van de kant van de ‘ontwikkelde’ de meest wantrouwende animositeit tegenover de intellectueel. ‘Ontwikkelden’ zijn ordelievend, ‘intellectueel’ daarentegen is bijna synoniem met revolutionair,1 maar de animositeit is verborgen sinds ontwikkeling en intellectualisme zich door het in onbruik raken of waardeloos worden van andere distinctieven op hetzelfde moesten richten.

Voor de ‘gentilhomme’ echter is de geleerde, sinds de Renaissance, steeds de ‘cuistre’ geweest en gebleven, zijn distinctieven lagen elders. Geen wonder: de filosofie was in zijn ogen waanzin, de kennis een middel van bestaan. ‘Un de Bracquais-Satre ne travaille pas, il se marie.’ De dichter, de dokter, de geleerde of ongeleerde zaakwaarnemer stonden en staan in de waardering van de gentleman dichter bij de butler dan bij de mede-gentleman, de bedienaar van Gods woord incluis. Wel bestond voor de katholieke priester zelfs van de laagste afkomst een groter schijn van intimiteit op voet van gelijkheid bij de aristocratie, dan voor de burgerlijke dominee, maar dit berust op het celibaat, de abbé is onschadelijk voor de kwartieren, hij kan het nooit op de dochter des huizes voorzien hebben, voor de verleidelijke dominee moet men op zijn hoede zijn. Dit is ook de grote tactische waarde van het celibaat dat het de innige band tussen Kerk en Adel mogelijk heeft gemaakt. Waar het huwelijk is uitgesloten of wel zolang er niet aan gedacht wordt, kan de Kastedrift schijnbaar wijken voor waardering, vriendschap of sympathie. Julies aristocratische Papa ziet het gedweep met Saint Preux vrij goed-aardiglijk aan, maar wordt half waanzinnig van woede, als hij verneemt, dat de schoolmeester ‘de ogen naar zijn dochter heeft durven opslaan’.

Toen echter het Absolutisme de edelman tot hoveling had gemaakt, en daarmee veel van zijn oude distinctieven onbruikbaar, werden ‘beschaving’ en ‘ontwikkeling’ zijn nieuwe dis-

94

¹

De revolutionair ontbindt, het intellect onderscheidt —, dit beduidt precies hetzelfde.