Hedendaags fetisjisme

atheïsten, als ze van de trap rollen ‘O, God’ roepen, dat iedereen en zelfs de atheïst, in God gelooft. Men vergeet dan, dat in diezelfde tijd-van-nood (bij schipbreuk en brand) de mensen elkaar onder de voet plegen te lopen en het voedsel voor de mond weg te rukken, dat men gemeenlijk in gevaar niet datgene doet wat waardig of redelijk is, maar wat het vege lijf of de bedreigde eigendom kan redden. Zo ziet men soms ook heil in ‘verbroedering’.

Deze zelfde opleving van broederschapsgevoelens kan men waarnemen tussen de wildvreemde reizigers van een trein die door rovers is overvallen, — tussen de heer, zijn knecht en zijn waakhond zolang het kasteel wordt bedreigd. Er ligt geen reële band aan ten grondslag. Zijn de rovers verjaagd, dan trekt de aristocratische dame zich in haar compartiment terug en de schooier uit de derde klas bestaat niet langer voor haar, vooral niet als het eindstation dichtbij is, of de veiligheid anderszins verzekerd. Blijft het gevaar, dan blijft ook de broederschap. In de ‘trein-van-Staat’ is altijd gevaar, is altijd ‘broederschap’.

Eveneens tussen Heer, Knecht en Waakhond. Maar nooit zal de heer met zijn knecht aan één tafel eten of hem zijn dochter tot vrouw geven. Van de waakhond gezwegen. Zijn dochter geeft hij, na de ‘eervolle vrede’ aan zijn ‘vijand’ uit dezelfde kaste, die trouwens nimmer wezenlijk zijn vijand was. Zelfs in tijd van oorlog staat de adellijke officier zijn adellijke vijand nader dan de pummel in zijn gelederen. Reeds zijn paarden en zijn honden stelt de ‘Junker’ hoger dan het ‘Pöbel’ waartoe negentig percent van zijn lieve landgenoten behoren.

Indien dit nu zo is, hoe dan verklaard, dat de mensen zich niet openlijk en eerlijk in kasten groepeerden, maar dat integendeel over de Kastedrift zo zorgvuldig en zelfs hoe langer hoe meer gezwegen w'ordt? In de vergelijking van de Staat met een bedreigde trein komt duidelijk het tegelijk hoogst-onbclangrijke en hoogst-belangrijke karakter van het staatsverband uit. Hoogst onbelangrijk en hoogst belangrijk tegelijk, als het eten. Zonder voedsel geen leven, maar voor de verzadigde vormt het voedsel geen preoccupatie meer. In de

83