Hedendaags fetisjisme

meenschap. Niet aan de ongeordende horde, maar aan de geregelde, schijnbaar-systematisch ontworpen Staat doen de mierenkolonie, de beverstaat en het bijenvolk denken —, en toch komt het in niemand op, dat eenmaal een geniale bij de uiterst kunstige celbouw of een geniale bever de uiterst kunstige waterbouw ontwierp, of dat van een Solon onder de mieren het plan is uitgegaan, slaven te vangen en slaven te dresseren.

We hebben hier te doen met een collectief-vernuft, waaraan het individu ongeweten deel heeft, doch waarmee het individuele (zelf)onderscheidingsvermogen even weinig te maken heeft als met de inrichting van oor of oog, die toch bij Hottentotten even ‘kunstig’ is als bij genieën.

In zijn Origin of Species geeft Darwin een beschrijving van de wijze, waarop bijen de moeilijkheden, hun door proefnemers bij het celbouwen in de weg gelegd, te boven kwamen. Op een wasplaat aan het werk gezet, moesten ze hun onderlinge afstand, waarop voor het welslagen immers alles aankomt, met de grootste nauwkeurigheid berekenen, daarbij in aanmerking nemend de dikte van de wasplaat, daar immers de diepte der uit te graven cellen in een bepaalde verhouding tot de omtrek moet staan, zullen de voltooide cellen elkaar precies raken, zonder elkaar te verwoesten! De mens kost het waarlijk enige moeite de beschrijving te volgen van al de factoren, waarmee een celbouwend bijenvolk rekening moet houden, en toch hebben we hier te doen met een collectief vernuft dat geen persoonlijke intelligentie inbesluit en dat slechts het bestaan van de collectiviteit tot oogmerk heeft.¹

Indien we ook waar het mensen betreft, aan het onderscheid vasthouden tussen collectief vernuft en persoonlijke intelligentie, dan kan daardoor veel troebels en tegenstrijdigs in de mens opgehelderd worden. Waar dan blijkt dat het collec-

i. De vorm is zo, dat met een minimum (niet steeds gemakke-lijk verkrijgbare) was een maximum ruimte tot berging van de honing (levensvoorwaarde der Kudde) wordt verkregen en de grootste arbeidsbesparing. The Origin of Species, pag. 352.

₄S