Hedendaags fetisjisme

niet het motief tot het stichten van gemeenschappen, doch ‘Iove and sympathy’.¹ Een factor in die ‘love and sympathy’ is dan het prijsstelten op eikaars achting en dit streven naar wederzijdse achting is voor hem het belangrijkste element in de zedelijke (sociale) opvoeding.^{2 3}

‘How far each man values the appreciation of othcrs de-pends on the strength of his innate or acquired feeling of sympathy.’'¹

Darwin en Spencer staan hier volkomen op hetzelfde standpunt. ‘As man advances in civilisation and small tribes are United in larger communities, the simplest reason will teil each individual that he ought to extend his social instinct and sympathy to all the members of the same nation.’

‘Self-happiness is a unit in the general happiness.’

Komen we nu tot onze eigen tijd, dan zien we Wilhelm Wundt tegenover het vraagstuk der gemeenschapsvorming en wat ermee samenhangt een overeenkomstig standpunt innemen. Bij hem is de verheerlijking van de Staat zo sterk — Elemente der Völkerpsychologie is niet om niet door een Duitser in 1912 geschreven! — dat hij meent onderscheid te moeten maken tussen de primitieve ‘totemische’ gemeenschap en de latere ‘politieke’ gemeenschap, en hij legt er de nadruk op dat de laatste wel in de eerste kan zijn ontstaan, maar niet

43

¹

   The Descent of Man, pag. 151: ‘Sympathy forms an essen-tial part of the social instinct.’

²

   Men vergelijke hiermee eens de gewoonte van Socrates om bij het spreken over deugd vooraf vast te stellen, dat niet zal worden bedoeld de deugd die uit vrees voor oordeel of straf dan wel verlangen naar toejuiching wordt betracht, doch dat slechts hij deugdzaam zal heten, die, al bezat hij Gyges’ ring, welke onzichtbaar maakt, nog niet zich zou vergrijpen aan eens anders recht. Men denke ook aan de nog steeds gangbare opvatting van de ‘Gentleman’ als waardemeter van het col-lectief-zedelijke oordeel.

³

   Pag. 174. Dus zouden de lieden, wier enig zedelijk criterium luidt ‘what would people say?’ de hoogste graad van ‘sympathy’ bereikt hebben.