Hedendaags fetisjisme

omtrent de Monarch — de opvatting trouwens van Hobbes — als de uitdrukking van die Eenheid ‘die in einer Person vor-handene Subjectivitat des abstrakten letzten Entscheidens’.¹

In deze terecht geheten anti-individualistische staatsopvattingen was Schelling reeds Hegel voorgegaan. Reeds hij dacht zich ‘den vollkommenen Staat, dessen Idee erreicht ist, sobald das Besondere und das Allgemeine absolut eins, alles was not-wendig, zugleich frei und alles frei Geschehende zugleich not-wendig ist’.²

Maar ook de deze geest zozeer tegenovergestelde Fichte, de man van het subjectieve Idealisme, ziet in de volmaakte Staat een begerenswaardig en bereikbaar ideaal en beschouwt de ‘liefde tot de landgenoten’ als de aanvangsvorm van algemene mensenliefde.³

Hobbes’ theorie van een oorspronkelijk contract beantwoordde zo zeer aan het algemeen gevoel van vanzelfsprekendheid tegenover het voorafbestaan van de Natuurlijke Staat, dat ze geredelijk kon worden overgenomen: Rousseau’s poëtische ontboezemingen over de Mens in de Natuur monden immers eveneens uit in zijn Contrat Sociall Gelijk ik in Prometheus zei: het wil mij toeschijnen dat Rousseau’s geloof in de aangeboren goedheid van de mens niet zozeer uitgangspunt als wel conclusie was. De theorie van de onderlinge vijandschap in dc Natuurlijke Staat moest Hobbes dienen om de mens in het Absolutisme te kunnen binden (weshalve Hegel haar dan ook ten gunste van zijn Staats-Absolutisme aanwendt) — daar nu Rousseau, als drager van de geest zijns tijds, naar individuele vrijheid dorstte, moest hij wel die vrij-

4'

¹

   Pag. 1026. De Leviathan!

²

   Hobbes bereikt dit ideale resultaat veel eenvoudiger, nl. met zijn contractuele wils-overdracht, waardoor de man die ter dood veroordeeld is, zich nooit kan beklagen, omdat hij... zich zelf ter dood veroordeeld heeft!

³

   Ik heb deze bij het begin van de oorlog algemeen verkondigde zienswijze elders besproken. Zij volgt onweerhoudbaar uit de opvatting dat de Staat de uitdrukking is van ‘die gött-liche Idee, wie sie auf Erden vorhanden ist’ (Hegel).