Hedendaags fetisjisme

macht om te onderscheiden, zegeviert de Levensdrift over de Rede. Even goed als bij de in het vorige hoofdstuk besproken begripsdefecten, hebben we derhalve ook hier met een algemeen menselijk tekort te doen, elkeen ingeboren, en evenmin als de Levensdrift zelf, te ecarteren. Maar zelfs waar het kritiekloos aanvaarden reeds heeft plaats gemaakt voor de behoefte om zelf onderscheid te maken blijft de onmacht om redelijk te onderscheiden bestaan. Overal indelingen, maar nergens wezenlijke indelingen, overal het incidenteel zich te-zamenbevindende, als het essentieel tezamenbehorende opgevat.

Hoe zou een ‘groepering op redelijke basis’ kunnen gedacht worden? Redelijke onderscheidingen zijn de zelfonderscheidingen des Absoluten, ook mensen zijn de zelfonderscheidingen des Absoluten, elks zijn, elks wezen is functie in de Totaliteit. Tot het maken van redelijk onderscheid is dus het begrip der Totaliteit vereist. Slechts groeperingen op de basis van dat begrip dragen een redelijk, een wezenlijk karakter. Daarnaast blijven ‘natuurlijke’ groeperingen mogelijk (seksen en soorten). De ene groepering sluit de andere nooit uit, doch de ene zal van de andere altijd onderscheiden dienen te blijven.

Zo kan men gerust verhandelingen schrijven over ‘de tulp in de schilderkunst’ of ‘de haring in de poëzie’, of zelfs schilderijlijsten of boekbanden van verschillende tijdperken met elkaar vergelijken. Daarin is nog niets onredelijks, het onredelijke treedt pas op, als men zich gaat inbeelden dat deze groeperingen wezenlijke onderscheidingen zijn in schilderkunst of literatuur, dat ze het wezen van schilderkunst en literatuur raken.

Bloemen verdeelt men niet in rode en gele, zieken niet in koortsigen en koortsvrijen. Immers kleur en koorts zijn incidenteel, de soort van de plant, de aard van het lijden is essentieel —, de rode tulp behoort meer bij de gele tulp dan bij de rode roos, de koortsige nierlijder staat als zieke de koortsvrije dito nader dan de koortsige longlijder. Op hun beurt kunnen ‘rood’ en ‘koortsig’ weer de basis voor redelijke groeperingen zijn, maar niet voor de botanicus en niet voor de medicus.

Deze voorbeelden spreken sterk door hun voor de hand lig-² 5