Hedendaags fetisjisme

de beenderen omgeven en dat dus daar mijn beenderen bewegelijk zijn in hun gewrichten, mijn pezen door zich te ontspannen en samen te trekken, mij in staat stellen mijn leden te buigen, en dat ik om die oorzaak samengebogen hier nederzit. Of ook wanneer iemand andere dergelijke oorzaken zou opgeven omtrent ons samen spreken, stem en lucht en gehoor en andere ontelbare dergelijke als oorzaken noemende, zonder zich de moeite te geven de waarachtige oorzaken te zeggen, dat, nu de Atheners beter hebben gevonden mij te veroordelen, daarom ook ik op mijn beurt het beter vind hier neder te zitten en rechtvaardiger te blijven en de straf te ondergaan, die zij bevolen hebben. Want, bij de hond, allang, naar ik meen, zouden deze pezen en beenderen in de buurt van Megara, of Boiotia zijn, door een andere opvatting van het beste daarheen gedragen, indien ik het niet voor rechtvaardiger en schoner hield, in plaats van te vluchten en op de loop te gaan, aan de staat de boete te betalen, die hij oplegt...’

Destijds zag ik hierin vooral een aanklacht tegen het ondoordacht zich bedienen van formules (‘Regelende Geest’) die men niet wezenlijk heeft doordacht en waarmee men dus ook niet werken kan, doch gaandeweg ben ik er iets anders, iets algemeners, in gaan zien: de strijd tussen Rede en Levensdrift. Anaxagoras immers belijdt de regelende geest, maar komt niet verder dan ‘lucht’, ‘ether’, ‘water’, d. w. z. hij belijdt de Totaliteit en kan slechts werken met de Causaliteit. Hij belijdt dat de Geest alle dingen regelt, en kent, ondanks zichzelf, de regelende kracht aan het afzonderlijke toe!

Hier komt de fundamentele vijandschap tussen het subjectief speculatieve en het zich objectief wanend positivistische als een verschijningsvorm van die tussen Rede en Levensdrift aan het licht. En het voornaamste is, altijd door te weten, dat elke ‘Socrates’ zijn eigen ‘Anaxagoras’ in zich draagt, en zich nimmer van hem kan bevrijden, hoogstens hem in zich zelf vermag te onderscheiden.