Hedendaags fetisjisme

Freiherr niet door Jonkheer vertalen, dat is veel te modern Hollands. ‘Comte’, ‘Duc’ of ‘Duke’, ‘Marquis’ en ‘Earl’ kunnen daarentegen vrijelijk vertaald worden. Graaf, hertog en markies hebben immers hetzelfde neutrale, klassieke karakter, jonkheer juist alleen niet. Daar de Amerikanen en Engelsen en ook al wel Fransen meer en meer het Hollandse ‘Mijnheer’ (‘Myn-heer’, zoals het bij hen heet) onvertaald overnemen, juist om Holland te karakteriseren, doet men beter, het in vertalingen te mijden en door het weliswaar stijve, maar neutrale ‘de heer’ te vervangen. Men kan de buitenlander toch geen titel aanplakken, die in zijn oog juist Holland karakteriseert. Voor ‘Mevrouw’ geldt dit niet. ‘Lord’ en ‘Sir’ dienen wel onvertaald te worden overgenomen, ze hebben in het Hollands geen equivalent en doen niet meer als Engels aan dan de plaatsnamen. Aanspraak-vormen moet men eenvoudig vervangen door die welke in Holland tussen overeenkomstige personen gebruikelijk zijn. Zo vond ik eens uit het Frans ‘mijnheer de minister’ vertaald. Men zegt ten onzent ‘Excellentie’ en moet dat ook in een vertaling schrijven. Het is allerminst mijn bedoeling, een ‘handleiding voor vertalers’ te schrijven, en deze weinige aanwijzingen dienen dan ook alleen, om mijn zienswijzen omtrent het ‘ecarteren’ van de taal toe te lichten. Een beletsel daartoe is ook wel degelijk de gewoonte, om aan Taal op zich zelf wezenlijkheid en waarde toe te kennen. Met het vermijden van plompe en domme germanismen, anglicismen en gallicismen is nog niet heel veel bereikt. De eis ‘goed Hollands’ beduidt hier eigenlijk: geen Hollands. Alleen echter door zich van de gangbare ficties omtrent Taal te bevrijden, bevrijdt men zich van de taal en leert leven in het Begrip.

Toen ik mij voor geruime tijd voornam, deze dingen te zeggen, nam ik mij tegelijk voor, een aantal vertalingen te lezen, ten einde de algemene tekorten aan bijzondere gevallen te demonstreren. Ik koos daartoe noch anonieme vertalingen, noch werk van algemeen als prullen bekend staande vertalers, doch uitsluitend dat van hen, die hun naam op hun werk zetten en daarvoor lof oogstten of die als letterkundigen naam maakten, of wel na academische opleiding in de letteren promoveerden. Ik bewaarde tenslotte de notities uit vier boeken, het eerste van

² 34