Hedendaags fetisjisme

voortdurend tot zijn beschikking en wel, gelijk gezegd, in het bijzonder datgene, wat zich van meet af met zijn bijzondere geaardheid, zijn geestesbewegingen en gemoedsroerselen als uitdrukking heeft geassocieerd.

Nu gaat hij vertalen en bevindt zich plotseling tegenover andere geestesbewegingen en gemoedsroerselen. De vertrouwde woorden en wendingen kunnen hem niet meer dienen, het vlot en gemakkelijk omgaan met tenslotte altijd hetzelfde en eigenlijk vrij beperkte vocabulaire komt hem niet meer te pas. Het van jongs af tezamen vergroeide wordt gewelddadig van-eengereten, hij moet voor het nieuwe geestesleven nieuwe bewoordingen zoeken, hij moet zich uit zijn eigen taal een nieuwe taalschat creëren.

Bij die op zich zelf reeds moeilijke opgave komen dan nog de belemmeringen van het vreemde idioom, van de anders geconstrueerde zinnen en vooral ook, gelijk gezegd, het gevaar van in de vertaling in plaats van de gebruikswaarde te veel de eigenlijke zin van een woord te laten gelden, waardoor dit een reliëf krijgt, dat door de schrijver niet werd gewenst. Dit gevaar bestaat ook bij uitdrukkingen. ‘De kat uit de boom kijken’, zal misschien op een vreemdeling een bijzonder komische indruk maken, terwijl het ten onzent vaak zonder enige humoristische bijbedoelingen voor ‘afwachten’ wordt gebruikt. De onkundige vertaler zal zich haasten, een uitdrukking, welke in zijn taal komische kracht heeft, als equivalent te gebruiken met het gevolg dat een volkomen verkeerde indruk wordt gewekt.

Het tegelijk houterige, hoekige en vage, onvaste der meeste vertalingen, ook van letterkundigen, vindt derhalve ten eerste zijn oorzaak in de geestelijke onmacht tegenover het vreemde geestesleven. Het is volkomen onmogelijk, het werk van een auteur, die men niet volkomen begrijpt en aan wie men zich niet geestelijk verwant gevoelt, naar de eis te vertalen—, daarom doen die gewone damesvertalingen van Gorki en Ibsen dan ook zo allerdolst aan. Men voelt dat de arme zielen eigenlijk nooit precies snappen, waar de auteur het over heeft. Een eerste eis is dus een zekere universaliteit, het vermogen, zich begrijpend met anderen te vereenzelvigen. Daarbij voegt zich dan dadelijk de noodzakelijkheid, om tussen gebruikswaarde en oor-

229