Hedendaags fetisjisme

maar er ligt een plas, geen meer op straat. ‘Ik ben boos op je’ is hetzelfde als ‘ik ben kwaad op je’, maar kwade tromv is niet boze trouw. Ochtend en morgen is hetzelfde, maar men zegt toch niet ‘goeden ochtend’. Synoniemen raken elkaar in een punt en verwijderen zich dan over verschillende gebieden. Zo ook de overeenkomstige woorden in een vreemde taal. Tu is niet jij, want in het Hollands tutoyeert men de Godheid niet en zijn dienstboden wel —, vous is niet gij, want in Holland spreken echtelieden elkaar niet toe met Gij of U. Petit is niet klein, want een Hollandse vader zegt niet tot zijn twintigjarige zoon ‘kleintje’, maar een Franse vader zegt wel ‘mon petit’. ‘Ces’ is niet deze, want men zegt niet ‘deze dames stonden op’, maar in het Frans ‘ces dames’ als de vrouwelijke leden van een bepaald gezelschap zijn bedoeld. ‘Lui’ is niet hem, immers ‘F.lle et Lui’ is ‘Zij en Hij’, en ‘on’ is helemaal niet ‘men’.

Wij aten een gerecht dat we wat machtig vonden. Weet je, vroeg een der disgenoten, wat de Engelsen in dat geval voor machtig zeggen? Rich. Inderdaad, maar ‘rich’ kan een aanbeveling zijn en ‘machtig’ nooit. Men kan dus niet altijd ‘rich’ en ‘machtig’ door elkaar vervangen. In een voor schoolgebruik bewerkt Frans boekje vond ik bij ‘pleurnicher’ als voetnoot ‘drenzen’. Maar de mensen die daar ‘pleurnicher’ zeiden, zouden nooit in het Hollands ‘drenzen’ hebben gezegd. Letterlijk vertalen is eenvoudig een eufemisme voor vertalen zonder oordeel. ‘Tomber’ is vallen, zo leert men op school. Maar ‘tomber’ is lang niet altijd vallen. ‘Ils tombent d’accord’ is niet ‘zij vallen akkoord’. ‘Vallen’ is ook niet ‘tomber’. ‘Het water valt’ is niet ‘1’eau tombe’.

‘Het woord krijgt zijn zin in de zin’, heeft Hcgel gezegd. Elk woord heeft ook inderdaad een onbeperkt aantal betekenissen. De in de woordenboeken gegevenc zijn uiteraard enkele weinige grepen, mogelijkheden, soms onmogelijkheden. Wie deze enkele weinige mogelijkheden voor alle voorkomende gevallen gebruikt, vertaalt niet ‘letterlijk’, maar, gelijk gezegd, als een dwaas. Het ‘beeld’ van het woord is de synthese van al zijn betekenissen, het is dus in verschillende mensen verschillend, immers naar de aard van elks onderscheidingsvermogen, meer of minder onderscheiden. Zo valt dus bij de vertaling elk woord