Hedendaags fetisjisme

dere taal en als remedie het zogeheten ‘lezen in het oorspronkelijk’ aanbevelen i

‘Onvertaalbaar woord’ is een zinledigheid. Onbegrijpelijke woorden zullen er in elke taal, en vooral in dode talen wel bij menigte zijn. Maar niemand vermag ze aan te wijzen. Wie dat vermocht, had meteen hun onbegrijpelijkheid en daarmee hun onvertaalbaarheid voor een goed deel opgeheven.

Onlangs las ik een Frans boek dat tot titel had Mort de Quelqu'un, een titel die er voor het Hollands oog nogal onbeholpen uitzag en w'aarvan bleek dat hij in het Hollands had kunnen luiden Een Sterfgeval. Zo zal de vertaler nu eens een ‘onvertaalbaar’ w^roord van de vreemde taal moeten vervangen door een omschrijving, dan weer voor een omschrijving in de vreemde taal een ‘onvertaalbaar’ Hollands woord kunnen geven. Indien er dus al van ‘verlies’ bij vertaling sprake kon zijn, w'eegt er altijd een ‘winst’ tegen op, maar noch verlies noch winst zijn hier reëel, want het gaat zuiver en alleen om het begrip en niet om het benodigd aantal lettergrepen. Inkt is goedkoop en papier geduldig — en van ‘bondige’, ‘zangerige’, ‘kernachtige’ woorden heb ik reeds het nodige gezegd.¹

Geen enkel woord is onvertaalbaar, maar ook, geen enkel woord is zonder meer vertaalbaar. Overeenkomstige woorden in verschillende talen dekken elkaar niet, maar synoniemen in dezelfde taal dekken elkaar ook niet. Kager Meer is Kager Plas,

21:

¹

Er ligt altijd een zekere pretentie-van-ingewijde in dat praten over onvertaalbare woorden. Zo beweerde onlangs een Joods weekblaadje, dat ‘mesjogge’ onvertaalbaar was, omdat... iemand een vriend die klaagde dat hij van het studeren krankzinnig zou worden, had toegevoegd: ‘Jij krankzinnig? Je bent mesjogge.’ Deze anekdote bewijst geenszins dat mesjogge onvertaalbaar is, maar wel, dat men een woord twee keer kan zeggen, zonder te bemerken, dat men hetzelfde woord zegt, zoals ook in ‘tot dusver is met zachtheid opgetreden, maar voortaan zal opgetreden worden’, of ‘ze is vlees noch vis, ze is nog maar een bakvis’. Mesjogge is altijd en overal te vervangen door gek, mal en dwaas. De man had ook kunnen zeggen ‘Jij krankzinnig? Je bent gek.’