Hedendaags fetisjisme

gebrekkige kennis van die talen. Konden de joden uit het o.t. eens lezen, welke spreektaal men hun in de mond legt, ze hielden zich wellicht de buik vast van het lachen. Een aardig voorbeeld van exaltatie door onkunde herinner ik mij uit de Faustvertaling met commentaar van een der eerste Hollandse letterkundigen. Over de monoloog-aanhef ‘Habe nun ach Phi-losophie, Juristerei und Medizin...’ heette het, dat Faust zozeer aan het tobben is geslagen, dat hij ‘zijn Ik-heid daardoor vergeet’. Het weglaten van ‘Ich’ is echter iets heel gewoons. Laat men zulke exaltaties, en ze zullen te lichter voorkomen, naarmate de taal, waaruit men vertaalt, in een sterker ‘reuk van heiligheid’ staat, in de vertaling gelden, dan wordt zulk een vertaling een karikatuur. Men mag dus pas gaan vertalen, wanneer men ten opzichte van een taal zo ver is, dat men haar ecarteren kan.

Wat is dan nu vertalen? Vertalen is niets anders dan parafraseren. Men denke nu vooral niet dat hier de zogeheten ‘vrije vertaling’ bedoeld wordt. ‘Vrij’ vertalen is tegenover literatuur een onbeschaamdheid en mag in andere gevallen alleen ‘bewerken’ heten, neen, de zogenaamd ‘letterlijke’ vertaling is een parafrase, reeds omdat letterlijk vertalen onmogelijk is. In een der vorige hoofdstukken had ik het over het zogeheten ‘onvertaalbare woord’. Men bedoelt daarmee eenvoudig het woord dat bij vertaling door een omschrijving moet worden vervangen. Het is daarom echter volstrekt niet onvertaalbaar, want dan zou het onbegrijpelijk zijn. Begrijpen is in zekere zin al vertalen. Taal en gedachte zijn immers één en verweven, de bewoordingen, waarin men het voor zich zelf en anderen heeft verklaard, maken reeds de ‘vertaling’ uit. De sprekende mens kan niets begrijpen, dat hij niet kan verwoorden, en alleen dat niet verwoorden, wat hij niet begrijpt. Is de verklaring (vertaling) dus gebrekkig, dan blijkt daaruit, dat het begrijpen gebrekkig was. Wie zegt ‘ik begrijp het wel, maar ik kan het niet uitdrukken’, weet niet wat begrijpen is. Voor de meeste mensen blijft dan ook inderdaad ‘begrijpen’ hun leven lang een klank zonder zin. Het bedenkelijke is nu, waar het vertalen geldt, dat ze hun eigen onmacht uitgeven voor een principiële onmogelijkheid, deze toeschrijven aan bijzondere kwaliteiten van die an-2 2 I