Hedendaags fetisjisme

Italiaans vers, omdat Italiaans welluidend heet, bij voorbaat de voorkeur te geven boven elk Fins vers, omdat Fins minder welluidend heet, noch ook, om binnen de grenzen van eigen taal, hem de grootste dichter te noemen, die de welluidendste woorden gebruikt.

Hoe zijn we dan eigenlijk aan dat begrip ‘kunsttaal’ gekomen, dat nog steeds een taaier leven leidt dan velen denken? Elke hoogleraar in taal en letterkunde heeft het over die ‘kunsttaal’ en houdt staande, dat talen pas na zekere tijd ‘rijp’ zijn om ‘literatuur voort te brengen’. Alsof ooit ‘Taal’ heerschappij kon voeren over ‘Geest’, alsof ooit het zogeheten nog niet voldoende gerijpte en verfijnde van de taal de tot dichten geborene een beletsel zou kunnen zijn, in die taal alles uit te zeggen.

‘Kunsttaal’ was echter vanouds een bijzonder soort kaste-taal, nauw verwant aan de taal der beschaafden, waartoe immers de dichter te behoren had, waarvoor hij in elk geval dichtte. In een vorig hoofdstuk is aangetoond, op welke manier woorden aan de reputatie van beschaafd of onbeschaafd komen, hoe bijvoorbeeld alles wat klassiek was, deftig klonk, zoals ‘pecuniair’, ofschoon ‘pecus’ vee beduidt en ‘emolument’ dat van uitmalen komt en ‘sarcofaag’ dat vleeseter is, en welke factoren en elementen daar verder hun rol in spelen. Precies ditzelfde geldt voor de ‘kunsttaal’. De beschaafde zegt ‘naar bed gaan’, de onbeschaafde ‘naar je nest gaan’, en toch is nest geen lelijk woord, het is aan de poëtische vogelwereld ontleend. Zo sprak dan altijd de dichter niet van Italië, maar van Ausonië, ofschoon het een niet meer dan het ander betekent, hij gaf daarmee eenvoudig te kennen, dat hij dichter was, althans ‘man-van-smaak’. Ook had hij het over ‘statige abelen’, ‘fiere nakomelingenschap’, ‘aterling’ en ‘azuur’. Van die kunsttaal is nog heel veel over. Er zijn er nog genoeg, die ‘sammeet’ gebruiken, terwijl ze net zo goed fluweel konden zeggen (Sam eet een brok biet), daar sammeet toch met de beste wil ter wereld niet meer kan uitdrukken dan fluweel en hoogstens een goedkoop middeltje is, om de lezer te vertellen, dat hij zich in gezelschap bevindt van buitengewoon deftige lieden die zich ‘gewaden’ van eerste klas jaskragen-flmveel permitteren kunnen.

196