Hedendaags fetisjisme

voel bestaat dan ook wel degelijk een aangeboren en uit eigen vermogen ontwikkeld wiskundegevoel—, terwijl Socrates in de Menon duidelijk heeft aangetoond, dat ook het ‘logisch gevoel’ ingeboren kan zijn en slechts behoeft te worden ontwikkeld. Dit is tenslotte dan ook niets clan het in zich zelf onderscheiden van des Absoluten Zelfonderscheiding.

In de dierenwereld en bij de primitieve volkeren kan men verbluffend knappe ingenieurs aantreffen. De constructie van over ravijnen en vloeden zwevende bamboebruggen wijst duidelijk op het vermogen, om instinctief de zogeheten ‘wetten’ der mechanica te doorgronden en aan eigen oogmerk dienstig te maken. Dit vermogen blijkt trouwens dagelijks in het gebruik maken van ongeformuleerde wetten door mensen en dieren, bijvoorbeeld in het bewaren van het evenwicht e.d. Wat de dieren aangaat, herinner ik aan wat Darwin in zijn Origin of Species van de proeven met celbouwende bijen verhaalt. En ‘weet’ niet de volle korenhalm zijn evenwicht te bewaren, waar het menselijk constructief vernuft, bij de gegeven verhouding tussen lengte en toplast, falen zou? Waarom zou men dan de lijn trekken bij de mens en niet in het algemeen spreken van ‘wiskunstig instinct’ of wiskundig gevoel?

Dus: maatgevoel en kleurgevoel, wiskundig gevoel en desnoods logisch gevoel, maar geen taalgevoel. Want tegenover al dat als wetmatig gevoelde algemene en universele is juist Taal het bizarre, het kunstmatige, het onsamenhangende en onlogische. Men voelt niet, welk telefoonnummer iemand heeft, men moet het weten. En ook wanneer men van een groot aantal personen de telefoonnummers onmiddellijk zou kunnen opnoemen, dan kan men toch nog niet zeggen, dat men ze voelt. Evenmin voelt men de gebruikswaarde der woorden, men moet ze kennen. En men leert ze kennen door een voortdurende, gespannen, al dan niet bewuste opmerkzaamheid tegenover alles wat men leest en hoort. Wie die opmerkzaamheid niet of in geringe mate bezit, zal nooit tot een als juist of zuiver of zelfs schoon gevoeld taalgebruik komen, alleen hij bereikt dit, die in hoge mate die opmerkzaamheid in zich heeft.

Het al of niet, het in meerdere of mindere mate in zich hebben van die opmerkzaamheid is als symptoom van de aller-

176