Hedendaags fetisjisme

bleek het onderscheidingsvermogen niet te functioneren, door de macht van de ‘preconceived idea’. De bekende tegenstelling tussen ‘grove Westerling’ en ‘fijne Oosterling’ gaat hier niet op, want de kunstlievende Oosterling zet evengoed naast zijn allermooiste dingen de crimineelste Westerse horreurs.

Hoe verder verwijderd, hoe sterker dus de verwachting, sterke afwijkingen te zullen zien, hoe minder onderscheidingsvermogen. ‘Een Hollandse krant schrijft...’ Men vraagt onmiddellijk: Welke, Het Volk, of De Maasbode? Een gezelschap ‘Hollanders’ valt onmiddellijk uiteen in ouderlingen, marktschreeuwers, schippers, geleerden, keukenmeiden, acteurs, nonnen, en filmsterren. ‘Een gezelschap Fransen’ doet al meer aan als een homogene massa, terwijl in ‘een gezelschap Chinezen’ de leden zich noch uiterlijk, noch innerlijk van elkaar schijnen te kunnen onderscheiden. Zo spreekt men over een ‘Russische brochure over de Revolutie’ of ‘een artikel over Japan uit een Japanse krant’ alsof elke Rus over Rusland, elke Japanner over Japan oordelen kon, terwijl men toch uit eigen ervaring van eigen omgeving weet, dat driekwart van alle brochures en artikelen, behalve oneerlijk en partijdig, oppervlakkig gekal of wartaal zijn, en men een auteur door en door begeert te kennen, eer men zich op zijn oordeel enigszins verlaten wil.

Ditzelfde gebrek aan onderscheidingsvermogen tegenover het collectief-afwijkende breidt zich uit over personen uit eigen omgeving, die daarbij betrokken zijn. Het simpele feit, Hollander te zijn en Hollands te kennen, brengt niemand tot de pretentie, Bolland te kunnen verstaan, noch zal de bezitter van een Duitse akte zich ‘ex officio’ voor Kant-kenner uitgeven, noch de eerste de beste Engelse of Franse leraar menen, dat hij bij uitstek bevoegd is, om resp. Shakespeare en Bergson te interpreteren, maar geen klassiek filoloog of hij praat over het Griekse Drama en de Griekse Wijsbegeerte, als sprak het van zelf dat hij deze dingen beseft, omdat hij wat Grieks heeft geleerd.

De man, die een paar jaar in Rusland woonde of in Italië, vertaalt uit het Russisch of uit het Italiaans. De bevangenheid in het verafgelegene belet de kritische differentiatie, die tegen-

161