Hedendaags fetisjisme

zogenaamde modepraatjes, om over de vooral luxueuze kledij voor volwassen vrouwen als ‘jurkjes’, ‘kousjes’ en ‘laarsjes’ te spreken. ‘Bloesjes’ treft men daarbij echter nooit aan, daar dit woord zich reeds eerder met schamele benepenheid had geassocieerd, en daardoor voor het uitdrukken van wat met rijkdom en chic samenhangt, voorgoed onbruikbaar werd.

Toen men het jodenjongetje vroeg, waarvan hij meer hield, van de zon of van de maan, antwoordde hij: ‘Van de zon. Ik ben toch zeker liever gezond dan gemaand.’ De z.g. éénmanswagen heette een grappenmaker een instelling ter gedachtenis aan Marcellus Kmants.1 Vergelijk nog: Ik heb het boek uitgelezen, een uitgelezen publiek.

De associatie tussen het woord en zijn incidentele betekenis wordt door aanhoudend en lang gebruik zo volkomen, dat van vergroeiing kan worden gesproken. Doch zo weinig drukt een woord daarbij iets uit, dat het eensluidend woord zelfs niet wordt herkend in een andere betekenis, voor de aandacht er opzettelijk op gevestigd is. Het joodse kind dat ‘mes’ (mijs) voor lijk een gruwelijk woord vindt, merkt niet dat het hetzelfde woord voortdurend bezigt. Het Poerimfeest durft geen jood in beschaafd ‘christen’-gezelschap noemen, om de klank van Poerim (‘joden-Poerim’) dat intussen het meervoud is van Poer (lot), aldus: Poer-im.

Niet het woord drukt uit wat het benoemt, maar de betekenis drukt haar stempel op het woord. Toen de Hallemannetjes het arme Woutertje voor ‘klaploper’ uitscholden, had deze nog nooit dat woord gehoord, maar zo duidelijk was de bedoeling, zo grievend het voorval, dat ‘klaploper’ voortaan het meest expressieve woord ter wereld voor hem was. Hadden de Hallemannetjes echter bij vergissing ‘traploper’ of ‘zakloper’ gezegd, dan zou daaraan voor Wouter dezelfde bittere bijsmaak zijn gebleven.

¹39

¹

Voor enige jaren pleitte een bekend letterkundige voor de schrijfwijze ‘thands’ en ‘althands’ —, want, zeide hij, men hoorde toch duidelijk nog de d, die er cens had gestaan! Deze d of t echter wordt steeds gevormd bij de overgang van n naar s, dus ook in Hans, gans, dans en... éénmanswagen!