Hedendaags fetisjisme

8

Moe is het nu echter te verklaren, dat zo velen, die van nationalisme en aristocratisme vrij zijn —of laten we liever zeggen: zouden willen zijn —toch aan de landstaal hangen als aan een bezit, een schat, althans een realiteit?

Hier ontplooit zich nu eindelijk in volle omvang de macht der bizarre associatie, de triomf van Levensdrift over Rede in het onvermogen om het woord te onderscheiden van wat het schijnt uit te drukken, maar nimmer wezenlijk uitdrukt. Dezelfde mensen, die wel heel goed weten, dat er geen wezenlijk verband is tussen Mozart en de kathedraal van Chartres, tussen het Alpentafereel en de klanken, die de bioscoop virtuoos aan zijn jammerhout ontlokt, ook al blijken die twee voortaan onverbrekelijk vergroeid, dezelfde mensen, die, m.a.w., bij machte zijn, hun impulsief-subjectieve impressies te corrigeren met hun kritisch-subjectief oordeel, deze zelfde mensen geloven in en propageren de fabeltjes over ‘kernachtige’, ‘kloeke’, ‘gevoelige’, en in het algemeen ‘expressieve’ woorden, welke aan soortgelijke associaties en aan niets anders hun oorsprong danken.

Voor een deel is dit te verklaren uit de neiging, aan de collectieve instincten een bewijskracht toe te kennen, die men aan de individuele ontzegt en waaruit ook de voorkeur voor het collectivistisch positivisme boven de individualistische speculatieve wijsbegeerte is te verklaren. (‘Us inventent, nous décou-vrons.’) Doch ook maar voor een deel. De hoofdzaak is dat, als overal, waar nationalisme zijn rol speelt, ook hier onmiddellijk begripsverduistering, afstomping van de kritische zin begint op te treden. Dit is nogmaals een antwoord op de verzuchting van Spencer, dat er van de ernst, waarmee op exact weten-i34