Hedendaags fetisjisme

hetzelfde drijven naar hetzelfde aanzien, dezelfde minachting voor lagere kasten. Daar trekken ze op, overal naar dezelfde bioscopen. Men kan van een ‘vervolgfilm’ het eerste stuk in Alkmaar, het tweede in Belgrado, het derde in Warschau en het vierde in Helsingfors zien, en overal in de pauze dezelfde insipide dansen op dezelfde béte muziek. En deze mensen, die tot in de kleinste dingen gelijk geaard zijn en gelijk gezind, omdat ze de algemene Kudde vormen, zo goed als bijen over de gehele aarde gelijk geaard zijn en gelijk gezind, kunnen geen woord met elkaar spreken. Het is inderdaad absurd, het doet als volkomen onnatuurlijk en kunstmatig aan, maar welk een suggestie gaat ervan uit, dat men inderdaad, de fictieve grens overschrijdend, ergens anders komt, dat men inderdaad, aan deze zijde van die fictieve grens, bij elkaar hoort! En wat de door het taalverschil versterkte (d.i. geforceerde) aprioristische verwachting ‘andere zeden’, een ‘andere volksaard’ te zullen zien, uitwerken kan, zal in een volgend hoofdstuk nader blijken.

Let op de spreekwoorden! Zo nu en dan verschijnen ze als ‘bladvulling’ in het zondagsbij voegsel, de Russische, Chinese, Turkse en Hottentotse spreekwoorden, als evenzoveel ‘uitingen der volkswijsheid’. Ze zijn —ik ben waarlijk niet de eerste die het opmerkt —altijd en overal dezelfde. Omdat ze de mentaliteit weergeven van de Kudde, die altijd en overal dezelfde is. Alom hetzelfde ‘gezonde verstand’, dezelfde ‘praktische levenswijsheid’, dezelfde moraal van pas-op-je tellen, kijk-uit-je-doppen, laat-je-niet-kisten, van weten-waar-Abraham-de-mosterd-haalt. In Prometheus wees ik op de ontaarding in betekenis van de woorden ‘slecht' en ‘gemeen’ als op een symptoom van de minachting jegens eenvoud en armoede, als op een symptoom van distinctiedrift. Volgens Bréal is deze ontaarding in alle talen op te merken. Gemein, commun. Simplex, simple, sillv (verwant met het Duitse ‘sclig’). Maar dezelfden, die het opmerken, oreren nochtans over ‘volksaard’, dat het dreunt.

Plaats daartegenover de Mens. Alom en altijd is ook hij dezelfde. En de dichter, de vertolker van het menselijke bij uitnemendheid, alom en altijd is hij dezelfde, ‘Reprasentant der Weltseele’ als hem Hebbel heette. Overal dezelfde klachten en verzuchtingen, dezelfde conflicten met Abraham, die zo goed

121