Verdediging van het Westen

is waarin het materiële een grotere rol speelt dan in het "Westen, en dat is de Oosterse. In het Oosten is de overgrote massa zozeer de slaaf van de zelden gevulde maag, zozeer door hongersnoden, overstromingen, droogten, gebrek aan dak en kleding, door ziekten, vuil, gedierte en ongedierte, moord, roof, onderdrukking, rechteloosheid enz. enz. overheerst, dat het geestelijk leven er moeilijk Iets anders kan zijn dan een vlucht uit de werkelijkheid. En hoe weinig al het gepraat over dat geestelijk leven, dat ver boven ons platte zoeken naar comfort zou staan, om het lijf heeft, wordt immers bewezen door de toestanden in al de landen waar het kapitalisme den Oostersen mens de kans gaf iets van de lagere resultaten der Westerse civilisatie tot de zijne te maken: er is vrijwel niemand die aan die goedkope verleidingen weerstand heeft kunnen bieden. En men heeft alleen recht zicht te verzetten tegen de opvatting dat badkuipen, vitamine-kuren, jazz en Hollywood een beschaving zijn, als men zich ook verzet tegen de opvatting dat heilige baden, hongerkuren, bezweringen en tempelsteden iets beters zijn. Met dit verschil dan, dat het ene zich alleen maar aanbiedt als laag bij de gronds en het andere als het hoog verhevene.

Dat het Westen overwoekerd wordt met vulgariteiten valt niet te ontkennen, en het is een ernstig gevaar. Maar de gedachte dat redding zou kunnen worden verkregen door deze vulgariteiten te vervangen door de „hogere” vulgariteiten uit het Oosten, of door de op eigen bodem gekweekte producten van oorspronkelijk Oosterse „Geest”, is zo mogclijk nog gevaarlijker.

Doch het zou alleen maar tot vergroting van het aantal dwalingen en gevaren leiden, als we het onderwerp dat hier aan de orde wordt gesteld wilden gaan behandelen als een conflict tussen Westerse en Oosterse geest of ziel, waarbij dan het Oosten, al naar de smaak van den beschouwer, de boeman of de heilige zou zijn.

In werkelijkheid hebben wc te maken met een conflict dat zich in het Westers denken afspeelt, en dat eigenlijk een opstand is van alles wat in den Westersen mens, zo goed als in ieder ander mens, aan primitieve krachten aanwezig is. De Westerse mens heeft, net als ieder ander, de moeilijke strijd om het bestaan moeten voeren en hij heeft, net als ieder ander, in die strijd dat primitieve denken opgebouwd, dat hem tot enige werktuigen en enige „verklaringen” van het zijnde heeft gebracht, welke verklaringen men, als ze een zekere hoogte hebben bereikt, religie, filosofie en wetenschap pleegt te noemen. Bij dat alles heeft de Westerse mens in ruime mate de

8