Verdediging van het Westen

bee, een opvatting die de grote dichters, de makers van het boek Job, Goethe in z’n Faust, hebben aanvaard voor het individu, doch die ook voor de maatschappij geldt. De opvatting kan niet meer dan een gemeenplaats zijn over „het nut der tegenspoeden”, doch evenals ze in de handen van grote dichters de diepste ontroering en bezinning kan geven, zo kan ze ook in de handen van een historicus die haar concreet en levend weet te maken, inderdaad een nieuwe kijk op de historische ontwikkeling geven.

Hoe ziet Toynbee b.v. het ontstaan der Egyptische beschaving? Niet als het betrekken van een bij uitstek gunstig gelegen, vruchtbaar rivierdal, dat de mensen als „een geschenk van de Nijl” aangeboden werd. Integendeel, vóór het ontstaan der Egyptische beschaving was het Nijldal een jungle met bijna ondoordringbare moerassen, vol wilde beesten, niet door mensen bewoond. Noord-Afrika en de Noord-Sahara waren vochtige savannah’s, bewoond door jagervolken. Na de Ijstijd droogt dit gebied uit. En nu ontstaan allerlei mogelijkheden: de jagers trekken het wild achterna naar het Noorden of Zuiden; ze blijven in het gebied als jagers, onder de miserabelste omstandigheden; ze worden nomaden met kudden vee; en tenslotte, ze dringen de rivierdalen binnen, aanvaarden de strijd met de jungle en worden uitcindelijk landbouwers. Deze opvatting, dat zwervers, ten dele jagers, ten dele nomaden, van de hoogvlakten naar de oevers van de rivier gedrongen zijn, iedere stap met geweldige offers betalend, is geen constructie, doch ze wordt door autoriteiten als Eduard Meyer, V. G. Childc, New-berry, H. G. Lyons gedeeld.

Naast de voorouders van de grondvesters der Egyptische beschaving, woonden stammen van het type der Dinka’s en Shilluks, die Zuidwaarts trokken, de tropische zóne bereikten, en die tot op heden primitieve zwervers zijn gebleven. Zij ontweken de uitdaging, terwijl de stammen van hetzelfde ras en hetzelfde type die haar aanvaardden, een beschaving maakten. Egypte is niet „een geschenk van de Nijl”, zoals Hcrodotus zegt, doch „een geschenk van den mens”, aldus Toynbee.

Op dezelfde wijze onderzoekt hij het ontstaan van andere beschavingen en hij laat zien hoe ze geen van allen te danken zijn aan gunstige omstandigheden, doch integendeel aan een ongunstige omgeving, hetzij van natuurlijke, hetzij van menselijke aard: aan ongunstige omstandigheden die overwonnen werden.

Daar waar de uitdaging niet aanvaard werd, bleef de wildernis, zoals men thans nog zien kan aan de bovcn-Nijl in de Bahr-al-Jabal streek, of aan de Euphraat beneden Amarah.

Daar waar de mcnsclijke inspanning verslapte, keerde het oerwoud

73