Verdediging van het Westen

nieuwe krachten opkomen en het is dus nodig, weer te leren in beschavingen te denken.

De vraag is slechts: zijn beschavingen vergelijkbaar? Alle levensverschijnselen en zeker alle maatschappelijke verschijnselen kunnen statistisch en grafisch weergegeven worden, dat weten zelfs de zakenlieden. En wat men in het zakenleven, in de economie onderzoekt, dat zijn uitingen van beschavingen. Wat de historicus kan doen dat is: het onderzoeken en vergelijken van uitingen der beschavingen, zowel de cultuur als de techniek, de economie als de politiek, de instellingen als de gewoonten — dat alles tezamen vormt de beschaving.

VI

Beschavingen ontstaan uit primitieve maatschappijen, die in het verleden met duizenden de aarde overdekt moeten hebben en waarvan er zelfs nu nog een 650-tal aanwezig zijn. Ook primitieve maatschappijen hebben instellingen en arbeidsverdeling en ze hebben dus het recht’ op de naam „maatschappij”. Ze onderscheiden zich van „beschavingen” doordat de nabootsing, die overal de kleur van het maatschappelijk leven bepaalt, bij de primitieven geheel gericht is op de „ouden”. Zo blijft de maatschappij statisch, de gewoonte heerst en blijft heersen totdat na korter of langer tijd het maatschappijtje ten onder gaat. Alleen als de nabootsing uitgaat naar „scheppende persoonlijkheden” wordt, om met Bagehot te spreken, de korst der gewoonte gebroken, komt er verandering, worden de opvattingen beheerst door de pioniers, Is alles naar de toekomst gericht, dynamisch. Primitieve maatschappijen zijn statisch, en toch moeten ze eens dynamisch geweest zijn, want ook zij hebben hun scheppende tijdperken gehad, waarin ze zich van ondermensen tot mensen ontwikkeld hebben, hun technieken en Inzichten hebben gevormd. Alleen, na die aanvankelijke inspanning, zijn hun krachten uitgeput en ze zijn niet meer in staat geweest de weg van „primitief” naar „beschaafd” af te leggen. We zullen zien welke samenloop van omstandigheden nodig is, opdat de „mutatie” van primitief naar beschaafd slaagt.

Geen enkele maatschappij, geen enkele beschaving, Is doorlopend dynamisch. Scheppende minderheden zijn dynamisch, heersende minderheden zijn weer statisch, het zich tegen die heersende minderheden verzettende proletariaat is dan weer dynamisch; het rhythme der ontwikkeling gaat, zoals de Chinese denkers reeds wisten, van Yin (statisch) naar Yang (dynamisch), dat dan weer statisch wordt, om weer dynamisch te worden, doch dit rhythme is