Verdediging van het Westen

wikkelden” rekenen, door allen wie het maatschappelijk-cultureel leven na aan het hart ligt. En langs de bekende wegen van vereenvoudiging en propaganda, dringen zijn opvattingen tot diep in de massa door en worden zo tot maatschappelijke krachten.

Het grote voorbeeld van den geschiedfilosoof-socioloog wiens invloed van wereldhistorische betekenis is geweest, is natuurlijk Marx, al zullen velen behoefte gevoelen om er steeds op te wijzen dat achter Marx een ander gcschiedfilosoof: Hcgcl, staat. Doch al heeft dan ook niemand na Marx een invloed uitgeoefend die met de zijne te vergelijken valt, erkend moet toch worden, dat b.v. de betekenis van een socioloog als Max Weber voor het moderne geestelijk leven zeer groot is geweest. En na de oorlog hebben we het merkwaardig verschijnsel gezien van een geschiedfilosofie, die brede kringen pakte en beangstigde en verwarde, die van Oswald Spengler. Dat Spengler tot degenen behoort die de wegen gebaand hebben waarlangs de Nazi-horden konden oprukken, is bekend genoeg, zoals ook de betekenis van een andere school van geschied-filosofen (die van Gobineau—H. St. Chamberlain) voor de vorming van de „wereldbeschouwing” der Nazi’s bekend is. Overigens is de aard van die wereldbeschouwing openhartig genoeg aangegeven door de vooraanstaande „filosoof” der beweging, wiens hoofdwerk immers „De mythe van de 20ste eeuw” heet. Men kan in twijfel trekken of de hartstochtelijke gevoelsuitstortingen van Rosenbcrg veel met de 20ste eeuw te maken hebben en zelfs of ze de mythe van onze tijd zijn — een mythe zijn ze in elk geval, en al degenen die weigeren deze mythe te aanvaarden, hebben de verplichting tegenover deze en andere mythen, een inzicht te stellen, dat werkelijk van de twintigste eeuw is.

Een Inzicht en geen mythe, want het erge is niet dat een inzicht, zonder dat wij er ons van bewust zijn, allerlei irrationele elementen bevat — alleen een volmaakte kennis aller dingen zou dat kunnen voorkomen — noch dat een inzicht op den duur aanvaard wordt door velen voor wie het geen inzicht doch een mythe is — ook dat is in een maatschappij als de onze en met een mensenslag zoals het thans is, vrijwel onvermijdelijk —; het erge is dat men opzettelijk, van de aanvang af, niet naar inzicht, doch naar mythe streeft. En het belangrijke is, dat het naoorlogse Europa óók het streven naar inzicht kent, een streven dat natuurlijk uit vele richtingen kan komen, maar dat, meen ik, de meeste kans heeft van werkelijke waarde te zijn, als het van den gcschiedfilosoof uitgaat.

De belangstelling voor zulke pogingen groeit gelukkig; en het is niet nodig dit uitvoerig te bewijzen, daar wij immers in ons land, naast het grote interesse voor het werk van Ortega y Gasset, en

58