Verdediging van het Westen

Hetzelfde geldt voor het fascisme. En het spijt me dat Ter Braak, die toch eigenlijk te goed is voor „vertaalwerk”, zijn tijd heeft besteed om onze wereld in het Christelijke te vertalen, hoe leesbaar vooral het hoofdstuk over het fascisme ook in deze vertaling is geworden. (Maar nogmaals, zou een vertaling van het fascisme in de oud-testamentische, in de Joodse terminologie en wereldbeschouwing niet evenzeer mogelijk, en zelfs nog pikanter zijn?)

De poging om het fascisme te verklaren uit rancune en uit rancune alleen; het ressentiment als grondslag en uitgangspunt te nemen voor een onderzoek dat ons nader tot de werkelijkheid en de werking van het fascisme zou kunnen brengen, dat verbaast ons, wanneer het uitgaat van iemand als Ter Braak, die zo kostelijk den draak weet te steken met de „Individualpsychologie” van Alfrcd Adlcr, met alle pogingen trouwens om „handwoorden” als „minderwaardigheidsgevoel” of „ressentiment” als verklaringen te beschouwen. Met „ressentiment” kan men inderdaad de gehele geschiedenis verklaren, zoals men het met „vooruitgang” kan doen, met „techniek” of met „ratten en luizen”, — ze komen namelijk allemaal in de geschiedenis voor.

Doch hoe interessant ook de geschiedenis van „de emancipatie van het ressentiment” zou zijn, die Ter Braak zou kunnen schrijven, hoe interessant ook de reeds geschreven studies over Technics and Civi-lisation (b.v. die van Mumford) of zelfs over Rats, Lice and His-tory (men kent het bock van Zinsser), ze behoren alle tot de voorbereiding van een werkelijke geschiedenis, van een werkelijke verklaring die al die dcel-verklaringen omvat. Ter Braak moge nu zeggen dat hij zijn geschiedenis der emancipatie van het ressentiment niet schrijven zal, „omdat het mij niet te doen is om de doseering, maar om het beginsel: de gelijkheid in ongelijkheid, het recht als modus van de macht”, — hij ziet het verkeerd, want het „beginsel” is een gemeenplaats en de „doseering” is alles. De dosering van al die doseringen van ressentiment, vooruitgang, techniek, economie enz. enz., dat is het belangrijke; en zonder die kan men niet over fascisme, socialisme, Christendom schrijven zonder voortdurend „de merken door elkaar te halen”, zoals de volksmond het noemt.

Het getuigt voor Ter Braak dat hij desondanks toch bijna tot een juiste conclusie gekomen zou zijn, als hij de moed had gehad zich te laten gaan en als hij niet juist voor het einde bedacht had, dat die moed op een „afscheid”, niet van „domineesland”, maar van zijn coterie zou zijn uitgelopen.

Want bijna loopt zijn boek uit in een verdediging van de demo-

53