Verdediging van het Westen

met vergankelijke maatstaven. Hij hongert en dorst naar het absolute en in dat opzicht is hij, schoon een „nieuwe” toch een echte „Christen”.

Maar het „Christen”-zijn merkt men slechts op de beslissende momenten, het „nieuw”-zijn merkt men voortdurend en daarom is dit boek zo leesbaar en zo stimulerend, iets waaraan in een beschouwing als deze zelfs niet bij benadering recht kan worden gedaan, want hier komt alleen naar voren, wat ik als ontoereikend en gevaarlijk aan het boek zie. Laat ik dus volstaan met één, willekeurig gegrepen voorbeeld van wat ik de nieuwe denkstijl in Ter Braak noem, een tussenzinnetje: „men kweekt de kuddedieren in den stijl van Baldur von Schrirach en Montessori”. Wie fatsoenlijk is, doch van het oude type, verzet zich tegen Baldur, doch aanvaardt Montessori of iets van dien aard (b.v. Kees Boeke!) als de verlossende tegenstelling. Alleen wie inziet dat de Montessori’s óók afschuwelijk zijn, Is iemand waarmee te praten valt. Welnu, Ter Braak ziet zulke dingen zo vanzelfsprekend, in het klein en in het groot, hij heeft de ogen altijd zo goed open, dat zijn boeken een voortdurende belemmering zijn voor onze neigingen tot gemakzucht en conformisme. En wie alleen van boeken houdt waarmee hij het al eens is, die hij slapend leest, en die zijn goede slaap nog bevorderen, doet beter hem niet te lezen. Wie echter de kunst verstaat dankbaar te zijn voor boeken waarmee hij het niet eens is, waarmee hij het des te feller oneens is, omdat hij het er op zoveel punten mee eens is, die zal Ter Braak dankbaar zijn voor dit boek.

Ik herhaal echter dat de gehele „Christcnen”-redenering van dit boek mij voorkomt een mislukking te zijn. Ter Braak bewijst niet dat het hier in het Westen overal Christendom is, doch alleen dat hier overal moralisme is, en dat men morele categoriën steeds in Christelijke taal kan overbrengen. Maar men kan ze ook in de taal van Koeng Foetse en Laotse overbrengen, in die van Boeddha en in die der Brahmanen. En hoe gemakkelijk kunnen b.v. niet Bolsjewisme en Fascisme overgebracht worden in de terminologie van de Islam.

Wat dit boek dus zegt over het Christelijk gelijkheidsstreven van het socialisme is juist, maar het bewijst evenmin iets nieuws als een vertaling van Marx in het Chinees iets nieuws omtrent Marx bewijst.

Of, aangenomen dat Ter Braak de oorspronkelijke tekst geeft, gelooft hij dan werkelijk dat een Chinees, die een goede Chinese vertaling van Das Kapital gelezen heeft, veel nieuws ontdekt als hij later dat boek in het Duits gaat lezen?