Verdediging van het Westen

deze zonderlinge ideeën-gcschiedenis waarin Augustinus, de man der uitverkiezing, der ongclijkheidsgcdachtc bij uitnemendheid, optreedt als kampioen der Christelijke gelijkheid, is werkelijk alleen nog maar als staaltje van onversaagd redenecr-springcn-over-hin-dernissen te waarderen, door mensen die liefde voor intellectuele sport met gevoel voor humor weten te verbinden.

Werkelijk, vergeleken bij deze redeneerderij is Spengler een fijn genuanceerd realist, en zelfs de Byzantijnse vernuftclingcn, die tienduizend engelen op de punt van een naald Heten dansen, zouden het niet gewaagd hebben een cultuurgeschiedenis te schrijven, berustend op de ontwikkeling, niet van „de Idee”, maar van één idee, die der Christelijke gelijkheid merk Augustinus, die bovendien nog kennelijk onjuist is, aangezien de gelijkheidsidee noch Christelijk, noch uitsluitend Europees, noch Augustijns is. En men vraagt zich af: met welke bedoeling zet Ter Braak een dergelijke redenering op, in een boek dat kennelijk bedoeld is om een aantal van onze tijdgenoten een inzicht te geven in onze wereld en in de levenshouding die op heden verkieselijk zou zijn.

Immers als wij Christenen zijn, in de zin die Ter Braak er aan geeft, dan is binnen de grenzen van dit Christendom vrijwel alles mogclijk, wat aan gelijkheid en ongelijkheid, vrijheid en dwang, waardigheid en rotheid te bedenken valt. De geschiedenis is er om te bewijzen hoe goed de Christelijke gelijkheid kan samengaan met de ongelijkheden en hiërarchiën van kerken en kloosters, staten en partijen, werkplaatsen en lustoorden. En het zou, dunkt me, wel zo gemakkelijk zijn om aan te tonen dat niet de groei naar gelijkheid (of vrijheid, of broederschap) kenmerkend is voor de Westerse beschaving, doch de groei naar ordening, en dat alleen binnen de grenzen dier ordeningen (kapitalistische, bolsjewistische, fascistische, socialistische of een nog in staat van vorming zijnde „nieuwe bedéling”) vrijheid, gelijkheid en wat dies meer zij, aanwezig is. In ieder geval leidt de „Christelijke” formule van Ter Braak alleen maar tot de grootst mogelijke vaagheid, een vaagheid die het onmogelijk maakt oplossingen aan te geven, richtingen te wijzen, conclusies te trekken.

Maar wordt niet juist daarom de Christelijke nacht, waarin alle katten grauw zien en dus gelijk zijn, over dit boek van onze tijd, uitgespannen? In ieder geval staat het vast dat Ter Braak weigert conclusies te trekken, richtingen aan te geven. Hij weigert met een beroep op Gide, die beweert dat boeken met conclusies aanvankelijk gaarne door het publiek geconsumeerd worden, maar na een jaar

45