Verdediging van het Westen

landen is „dialectiek” de kunst om alles zo ingewikkeld mogelijk te zeggen, zodat het ding waar het om gaat in een doolhof van woorden komt te liggen. Wie na uren lang kruip-door-sluip-door te hebben gespeeld eindelijk bij het bedoelde voorwerp is aangekomen, heeft blijkbaar een knappe intellectuele prestatie verricht; en wie rechtstreeks op het voorwerp afgaat en de papieren doolhof-gangetjes met vuist of voet of schouder doorboort, is een bruut, die niet in het gezelschap der intellectuelen thuis hoort.

De spelregels eerbiedigend zorgt men voor de onafgebroken productie van boeken, polemieken, debatten en beschouwingen, en dit alles bij elkaar vormt dan weer het „geestelijk” of „intellectueel” leven van onze landen, althans van onze wereldjes der intellectuelen en kunstenaars. En nog iets is hiervoor nodig, iets dat eigenlijk de hoofdzaak is. Men moet vooral niet proberen uit dat kringetje van schrijvende, lezende en pratende mensen te komen, en op de een of andere manier laten merken dat men met zijn schrijven nog iets anders bedoelt dan stof te leveren voor méér geschrijf, gelees en gepraat. Men mag desnoods tot de uiterste grenzen van het kringetje gaan en, zoals Ter Braak dat doet, den draak steken met het kringetje en de bezigheden die daar in zwang zijn. Maar men mag nooit de grenzen overschrijden en de machtsvorming en het gebruik van de macht aan de orde stellen. Dat is vulgair, want dan eist men de overgang van tijdverdrijf naar ernst, van luxe-bestaan naar levensstrijd. Dan laat men zien dat er door de wereld der intellectuelen een grenslijn loopt, die de luxe-intellectuelen scheidt van de levcns-intellcctuelcn, een grenslijn die ook nog door den beste der luxe-intellectuelen, Menno Ter Braak, angstvallig geëerbiedigd wordt.

Het is nog wat anders om, zoals Ter Braak, de „honneteté”, het „fatsoen”, het „karakter” boven al de aangeleerde intellectuele kunstjes te plaatsen, als men over deze dingen praat; dan wel in-tellectuelen-eerlijkheid en -fatsoen en -karakter In het leven tot toepassing te brengen. Het is wat anders over de „menselijke waardigheid” te schrijven dan mee te werken aan het totstandkomen van een wereld, die redelijke kansen geeft voor een waardig menselijk leven.

Ik weet wel dat deze manier om zó, op den man af, de waarde van een boek, van een redeneer-systeem en van een schrijver te bepalen, grof en onfatsoenlijk is en dat ze iemand direct buiten de kring der luxe-intellectuelen sluit, maar ze is de enig-juiste en effectieve om met zo weinig mogelijk „dialectische” praatjes plaats en waarde te bepalen van oude en nieuwe Christenen, van Joden, heidenen en wat men verder tegenkomt.

4*