Verdediging van het Westen

heid van alle mensenwerk is voor de vrije geesten niet aan twijfel onderhevig. Ze passen het op zichzelf en hun eigen theorieën toe, maar ze willen het dan ook toegepast zien op de anderen. En omdat ze weten dat de heerschappij van bepaalde collectivismen onverenigbaar is met het recht op en de mogelijkheid van afwijkende meningen en critiek, verzetten zij zich met alle kracht tegen een dergelijke heerschappij. Ook wanneer degenen die streven naar die heerschappij ons de zaligheid op aarde of in de hemel beloven.

Over die zaligheid op aarde liep de discussie echter. En terwijl de nationaal-socialistischc recepten althans in het Westen in brede kringen weinig in de smaak vielen, bleek er voor de economische idealen van wat zich als socialisme en communisme aandiende een bijna critiekloze eerbied te bestaan onder de grote werkende massa. Er moest nu duidelijk gezegd worden, dat een socialisme (of communisme) dat alleen maar „orde” op economisch gebied zou scheppen, en dat aan die economische orde het geestelijk leven opof-ferde of ondergeschikt maakte, en de differentiatie en individuele vrijheden bijkomstig vond, door alle vrije geesten behoorde te worden afgewezen. Of, om het anders te zeggen, „socialisme” diende scherp afgegrensd te worden van het een of ander collectivistisch despotisme, van de een of andere economische ordening die voor de menselijke vrijheid geen plaats het.

Vandaar de debatten die In deze opstellen rondom het begrip socialisme gevoerd worden. Wie er kennis van neemt, zal zien dat lang voor er hier in Nederland sprake was van een „personalistisch” socialisme, alle waardevollc elementen van dit personalisme in deze beschouwingen werden aangegeven. Dat tegelijkertijd ook het Frans-Zwitsers personalisme werd geïntroduceerd is een bijkomstigheid, omdat onze eigen opvattingen los daarvan ontstaan waren, en voor een groot gedeelte uit de ervaringen van de Russische revolutie waren afgeleid, terwijl ze bovendien beïnvloed waren door de werkelijkheid van het Engelse socialisme en door de Engelse en de Amerikaanse sociologie en filosofie.

Juist daardoor was het mogelijk ook de aandacht te vestigen op de zwakke en zwammerigc kanten van een personalisme dat opgaat in moralistische rhetoriek, en dat de maatschappelijke realiteiten met zedepreken te lijf wil gaan.

Wat men ook van deze beschouwingen mag zeggen, ze gaan de centrale kwestie van de macht nooit uit de weg, doch ze plaatsen die in het middelpunt, waar de macht thuis behoort; niet alleen voor de verheerlijkers van de macht, maar ook voor allen, die als

21