Verdediging van het Westen

de critische houding ten aanzien van al die gevoelens, overtuigingen, hartstochten, die men onder het begrip „geloof” samenbrengt.

Misschien is het hier de plaats om iets te antwoorden op een van de redeneringen die in de laatste periode naar voren gebracht worden, meestal om de betrekkelijk geringe betekenis en de schamelheid van wat men dan het rationalisme noemt, en wat ik liever de critische levenshouding zou willen noemen, te bewijzen.

Men zegt dan dat die critici als richting misschien hun verdienste hebben, maar dat ze nooit meer dan een richting (en als men zeer welwillend is, voegt men er aan toe; een soms noodzakelijke en nuttige richting) kunnen zijn, in de Westerse beschaving die in wezen een Christelijke beschaving is.

Nu is het aan geen twijfel onderhevig dat het Christendom, en dan het Rooms-Katholieke Christendom, de grote kracht geweest is, bij de vorming van Europa en van de Westerse cultuur. Maar men vergeet al direct dat dit Christendom een sterk rationalistisch karakter had, aanvankelijk in zijn strijd tegen het ondergaande Hellenisme, met zijn mengsel van magie, Oosters mysticisme en volkse natuur-geloven, waartegen het een betrekkelijk rationeel gesloten systeem stelde. Men vergeet nog meer, dat de strijd tegen de Germaanse natuurgodsdiensten, de specifiek Europese vorm was waarin dit Christendom zich bij ons vertoonde. Men vergeet ook, dat de rijpheid van die Christelijke cultuur zich juist in de Middeleeuwen openbaart in dat voor zijn tijd uiterst rationele en critische gebouw van de scholastiek, dat dan in het Thomisme, die indrukwekkende synthese van geloof en wetenschap, het maximum bereikte van wat in die richting mogelijk is.

Het is dus geoorloofd het Westerse Christendom te zien als het uitgangspunt van die critische beweging, die zich op den duur emancipeerde en critisch tegenover het Christendom kwam te staan, en die nu, zowel door de achtergebleven Christendommen (Katholiek, Protestant en wat er verder in die geest bestaat) als door de wereldlijke religies, waarvan het nazisme er slechts één was, maar waartoe ook het bolsjewisme behoort, en eveneens het proletarisch marxisme, als de vijand bij uitnemendheid wordt beschouwd. Heeft men deze opvatting dan ziet men zichzelf inderdaad als uit de Christelijke cultuur voortgekomen, en er toe behorend, zoals men tot een familie behoort, waarin iedere jongere generatie de vrijheid neemt eigen wegen te gaan. Er kan in zulke gevallen een goede verstandhouding zijn, als die niet door patriarchale heerszucht, door pogingen om tradities dwingend opteleggen, wordt be-

18