Verdediging van het Westen

Indien nu iets geschikt is om tot geredeneer over „hogere waarheden” of, zoals tegenwoordig het modewoord is, „synthesen”, te gaan oreren, dan is het wel deze erkende paradox waartoe de natuurwetenschappen ons geleid hebben. Maar wat doet nu een ernstig en zich van z’n wetenschappelijke verantwoordelijkheid bewust vakman als de Broglie? Hij behoort, zoals men weet, tot een van de vooraanstaande Franse Katholieke families, hij is, voor zover mij bekend, gelovig Katholiek. Maar hij zou het vermoedelijk zowel een belediging van de wetenschap als van het Katholieke geloof achten, als hij uit het mysterie der wetenschappen een argument voor het Katholicisme haalde, of als hij uit het Katholieke geloof een of andere heilige aanwijzing haalde voor de zin waarin het raadsel wel zal worden opgelost. De Broglie is niet voor niets een bewonderaar van de grote onderzoeker naar de kennistheoretische betekenis van het natuurwetenschappelijke denken, Emile Meyerson (aan wiens nagedachtenis een opstel in dit boek eerbiedig hulde brengt) en hij heeft niet tevergeefs kennis genomen van diens opvattingen over de strijd tussen onze rede en het irrationele der natuur, zowel als over het irrationele in onze rede zélf. Het gevolg van het inzicht in wat „een wetenschappelijke verklaring” eigenlijk is, kan niet anders zijn dan dat de Broglie met de meeste openhartigheid het voorlopig onoplosbare aan ons voorlegt, het bestaande dualisme zo scherp mogelijk laat uitkomen, en ons zo laat staan, zonder „oplossing”, zonder „zekerheid”, maar ook zonder leugen.

Natuurlijk, een dergclijke methode is minder smakelijk en bevredigend dan die van Jeans, maar ze bewijst dat natuurwetenschap en preek alleen samengaan als men ze met geweld of list samenbrengt.

Tot welke conclusies komen Einstein en Infeld? Wie Einstein is, en wat hij als vakman betekent is zó bekend dat ieder woord hierover overbodig is. Infeld echter is misschien de beste popularisator die op natuur-wetenschappelijk gebied bestaat. Zijn boek „Stof, Straling en Atomen” is een voorbeeld van populair-wetenschappelijk werk. Het boek „Physik als Abenteuer der Erkenntnis” is m.i. wat de compositie betreft minder gelukkig uitgevallen dan het zo juist genoemde. Wellicht was de opzet om in grote trekken de poging van de mens te schetsen om met behulp van z’n geest een verbinding tot stand te brengen tussen de wereld der verschijnselen en die der ideeën, wellicht was dit een poging die te moeilijk is om in een bock van 200 bladzijden bevredigend behandeld te worden. Misschien ook is er niet zoiets als die verbinding tussen twee werelden waarvan de schrijvers in hun „woord vooraf” gewagen, en

146