Verdediging van het Westen

hartstocht, mèèr spontaniteit — van een nog grotere uitstorting van „het leven” en een nog verder terugdringen van „het rationalisme” (dat op het moment alleen nog maar in ’n paar studeerkamers en ’n paar laboratoria aanwezig is, en dat van daar uit al dé werkelijke waarden dezer periode tot stand gebracht heeft), z.cggcn wij: durf toch eindelijk de werkelijkheid eens zien.

De werkelijkheid laat ons geen twijfel omtrent de uiteindelijke resultaten van iedere gcvoelsheerschappij.

Heerschappij van het gevoel, dat leidt onverbiddelijk naar de overwinning van de meest consequente gevoelsrichtingcn, dat leidt naar de aanbidding van de „rnythos”, van de totaliteits-gevoclszwijmc-larij waarbij iedereen, altijd in extase verkeert: het fascisme.

De „geestelijke ommekeer” waar Roland Holst zo verheugd over is, de wending van rationalisme naar gevoel-religie, is in de politiek de wending van socialisme naar fascisme. Met het sterker worden van het anti-rationalisme werden aanvankelijk de oude krachten van de duisternis overal sterker; het geloof, de vaderlandsliefde, de grond, het ras, het bloed kwamen weer in ere. Maar het anti-rationalisme moest tenslotte een nieuwe, bij onze tijd passende uitdrukking vinden: het fascisme.

Als het fascisme te keer gaat tegen „het liberalisme”, dan bedoelt het daarmee „rationalisme”. En het geeft geen zin om, zoals sommigen willen, nu van onze kant ook het rationalisme te gaan bestrijden en een beroep te doen op het gevoel. Want een van de twee, men wil werkelijk een beroep doen op het „gevoel”, dat is op het door het verstand verlichte en geleide instinct- en driftleven, en dat is dan alleen mogelijk, als men het verstand ontwikkelt, zó dat het in staat wordt in steeds grotere mate leiding te geven aan de levensinstincten, de krachten van het onbewuste, of hoe men het ook noemen wil. Zo’n beroep op het „gevoel” is dus in werkelijkheid een beroep op het „verstand”, en het brengt alleen maar verwarring als men het andere formuleert. Of men wil werkelijk een beroep doen op de hartstochten, driften, instincten in hun oorspronkelijke vorm, en dan is het zeker dat bij een beroep op het dierlijke in de mens, de meest becstachtigc van alle richtingen, de fascistische moet triomferen.

Alleen wanneer het socialisme een mate van verdierlijking zou bereiken die ongeveer overeenkwam met die van het fascisme, als ook het socialisme tot een religie wordt (b.v. op de grondslagen van het Marxisme zoals in Rusland) dan zou het met behulp van de wdde massahartstochten soortgelijke triomfen kunnen behalen

139