Verdediging van het Westen

Met de andere getuigen die H.R.H. oproept staat het anders. Wij zouden Bergson en Max Weber, Dilthey, Troeltsch en Simmel te kort doen als wij hun betekenis moesten gaan schetsen met de bedoeling vóór alles de aanmatigingen der religie te weerleggen en aan te tonen dat het „gevoel”, zodra de uitkijkpost van het bewuste verstand verdwenen is, niets kan verklaren en alleen maar verwarring kan stichten.

Wij willen evenmin onze ergernis er over blijven uitspreken dat ook hier weer Holst en haar gids Heinemann vrijwel uitsluitend Duitse en uitsluitend irrationalistische filosofen en sociologen als getuigen oproepen. Staat tegenover een Bergson niet een figuur als Meyerson, wiens betekenis eerst thans meer algemeen ingezien wordt en die inplaats van Bergson’s verwrongen wetenschap, de werkelijke wetenschappen laat spreken, om daardoor tot ’n houding te komen waarin men voor de religie alleen nog maar een schouderophalen over heeft?

Staan tegenover Duitse geleerden die hun hopeloosheid en verwardheid demonstreren, niet de klare Amerikaanse en Engelse Behaviouristen, Instrumentalisten en Realisten, die voor zover ze nog over het „Goddelijke” spreken, dat toch alleen maar doen, omdat een slechte filosofische gewoonte het onbekende en onverklaarbare „God” pleegt te noemen?

Maar al willen wij ons dan ook onthouden van een totaal-oordeel over Bergson, Dilthey, Simmel, c.s. wij willen vaststellen dat al deze filosofen en sociologen behoren tot een richting die dóór en dóór verouderd is, een richting de, precies als Roland Holst, vraagt naar „het Wezen der dingen”, naar „de oergrond van het Zijn”, naar „zin en betekenis”, naar „nieuwe absolute waarden”, naar „harmonie en disharmonie” naar de „kern der werkelijkheid” en naar allerlei.soortgelijke dingen die alleen te vinden zijn als ze door de gevoelsbehoeften van de filosofen onbewust in hun filosofie hineininterpretiert, naar binnen gesmokkeld, worden.

Voor de werkelijk moderne filosofie is deze ouderwetse filosofie alleen nog maar als denk-oefening van belang. Men kan z’n geest scherpen door na te gaan hoe b.v. een Bergson eerst al de elementen waaraan hij behoefte heeft in zijn filosofie binnendraagt en daarna, de wereld door z’n groene glazen bekijkend, onafgebroken bewijst dat alles groen is.

Wie echter niet groen meer is op filosofisch gebied, wie bewust als uitgangspunt van zijn eigen filosofie een bevestigend relativisme en scepticisme stelt, die zal natuurlijk nergens het geringste spoor van religie ontmoeten. Religie ontmoet men slechts als men de wereld en het leven niet aandurft zónder vertroostingen.