Verdediging van het Westen

terug te brengen tot een reeks van chemische processen, maar als men er in slaagde, zou men dan de aanhangers der religie overtuigd hebben? Neen immers. Ze zouden ophouden over de geheimzinnige „levenskracht” te spreken, maar ze zouden in de geheimzinnigheid van het ontstaan van het leven uit levenloze stoffen een nieuw bewijs van Gods Almacht zien.

En daarmee zou opnieuw bewezen zijn, dat de wetenschap niets bewijzen kan ten voordele of ten nadele van de religie. De religie is een zaak van het gevoel en uitsluitend van het gevoel. Bij een bepaalde ziclse structuur vindt men in alle dingen God. Bij een andere zielstoestand is alle behoefte aan het religieuze verdwenen. Zou dan de zielkunde ons een oplossing kunnen geven?

De moderne psychologie is volgens de religieuzen èèn doorlopend bewijs voor de juistheid van hun inzichten en die psychologie zou het oude mechanistische standpunt hebben opgegeven en gekomen zijn tot de erkenning „dat het psychische een zelfstandig gebied met bijzondere eigen wetten vormt” (blz. 39), terwijl tevens „het dogma van de bestendigheid, het fundament der oude psychologie grondig (werd) opgeruimd” (blz. 48). Tegelijkertijd leert die zielkunde, dat de mens in een „veld” leeft, d.w.z. dat hij slechts begrepen kan worden in samenhang met z’n omgeving, in samenhang dus met de andere mensen en met de natuur. „Slechts de mens, die een klankbord is van dit onbegrensde, oneindige, van het Al en van God, kan de mcnschen, de menschenwereld en de geschiedenis begrijpen” zegt Roland Holst haar voornaamste voorlichter, Hei-nemann, na. Ontdoen we die uitspraak van de volkomen zinledige dierbaarheden, dan staat er, dat een werkelijk wetenschappelijke zielkunde, alleen mogelijk is als ze in verband gebracht wordt met natuur en maatschappij, wat dus zeggen wil dat de zielkunde gèèn zelfstandig gebied is, en dat het hoogst gevaarlijk is, zoals sommige religieus getinte psychologen zouden willen doen, de pogingen om verband te leggen tussen b.v. natuurwetenschappen en psychische processen principieel af te wijzen, en zich alleen tot het zuiver psychische te bepalen.

Zo alleen is het mogelijk, dat Hans Henning, wiens boekje over Psychologie door Mevr. Holst als leiddraad wordt genomen, een paar van de belangrijkste psychologische scholen niet of ternauwernood de aandacht waardig vindt. Psychologen van het type Pawlow, met z’n „mechanistische” reflex-leer, z’n exact onderzoek naar prikkels en hun uitwerking, passen nu eenmaal evenmin in het systeem. Holst-Henning, als b.v. de Amerikaanse Beha-

132