Verdediging van het Westen

en die tegelijkertijd nauwkeurig vaststelde, hoe ze dan wél waren. Einstein heeft waarlijk niet over ruimte en tijd gesproken in „religieuze” geest, hij heeft geen visioenen gegeven van het soort dat we kennen uit de Openbaring van Johannes of uit mystieke geschriften, hij heeft evenmin als een van de niet-materialistische filosofen van de vorige eeuw (type Kant-Hegel) over tijd en ruimte een aantal speculatieve invallen ten beste gegeven. Hij heeft de wiskundige formuleringen gegeven, die dat wat men vroeger tijd en ruimte noemde, beter verklaren dan het voordien geschiedde. Als het blijkt dat de formules van Einstein onjuist zijn — en dat zal blijken, over een paar jaar of over een paar eeuwen — dan zullen andere, juistere formules er voor in de plaats gezet worden. En dat zal dan een nieuwe triomf zijn, niet van de religie, doch van de wetenschap.

Reeds de oude Kant heeft als kenmerk van wetenschappelijkheid aangegeven; het samenvatten in wiskundige formules. En zo gezien is ons wereldbeeld in de laatste tientallen jaren steeds wetenschappelijker geworden. Het Is tegelijkertijd steeds minder religieus geworden, want alle wiskunde, hoe abstract en mystiek ze er ook moge uitzien, en hoezeer ze daardoor religieuze lieden ook moge verleiden tot de uitspraak dat ze „geestelijk” is en ver van de materie verwijderd, is in haar oorsprong door en door materieel geboren uit de practische behoeften van de mensen.

Noch de mechanica, noch de scheikunde, noch de natuurkunde geven in hun ontwikkeling van de laatste 40 of 50 jaar ook maar iets te zien van een „wending naar het religieuze” en het is dan ook eigenlijk ontoelaatbaar om, zoals H.R.H. dat doet, een beeld te geven dat onvolledig eenzijdig en gekleurd is, om zó te „bewijzen” dat de religie zegeviert.

Zeker, ze kan een aantal religieus getinte uitspraken aanhalen van natuurkundigen, wiskundigen e.d. maar wat bewijst dat? Kepler geloofde aan heksen en Newton die het wereldbeeld voor het mechanisch-materialisme schiep, had de meest fantastische religieuze visioenen, wat niet belette dat Kepler en Newton door hun werk het oude godsgeloof hebben helpen vernietigen — zo volkomen, dat thans H.R.H. zich maar liever op Einstein beroept. Als Einstein zélf religieus mocht zijn, dan bewijst dat slechts, dat hij de consequenties van z’n eigen theorieën niet durft te trekken of niet kan trekken en dat hij in filosofisch opzicht precies even weinig belangrijks te vertellen heeft als in maatschappelijk opzicht (men denke aan z’n vroegere kinderlijke pacifisme, dat thans in verdediging van het Frans-Engels militarisme is omgeslagen)!

Dat thans vele natuurkundigen en wiskundigen religieus zijn, heeft

130