Verdediging van het Westen

Maar mag ik vragen wat dit met God, met „het goddelijke”, met het „mysterie” te maken heeft? Wal is er nu eigenlijk gebeurd? Het oude materialisme nam aan dat er oneindig kleine, niet meer deelbare deeltjes bestonden, de atomen, en dat de stof uit die deeltjes was samengesteld.

H.R.H. neemt dat blijkbaar nog aan, alleen in de gewijzigde vorm die de (thans weer verouderde) oorspronkelijke elektronentheorie er aan gaf, n.1. dat het atoom bestond uit electrisch geladen deeltjes die rondom een kern bewogen, volgens bepaalde wetten. Neemt men dat aan, dan heeft men alleen de oorspronkelijke ondeelbare deeltjes, de atomen, vervangen door nieuwe, elektronen en protonen (kernen). Gaat men nog verder, dan verdwijnen alle „deeltjes” en alleen de energie in haar golfbewegingen en spanningen blijft over. Wij zijn dus wat dat betreft, minder „materialistisch” dan H.R.H. en wij weten trouwens dat we hiermee in ’t geheel niet schrikbarend nieuwerwets zijn. De onhoudbaar-heid van de klassieke atoomtheorie is lang vóór de „ommekeer” waarover H.R.H. het heeft, en die omstreeks 1895 begonnen zou zijn, aangetoond door mensen, die in ’t geheel niet daarmee wilden bewijzen, dat de natuur van goddelijke aard was, doch die, volkomen terecht, vonden dat het geloof aan de ondeelbare atomen een nieuw soort godsdienst, een, wetenschappelijk gesproken, onduldbare metaphysica was. Een natuurwetenschap zonder metaphysica, zonder God en zonder heilig verklaarde begrippen, dat was het doel van b.v. Ernst Mach, toen hij in 1867 zijn verhandeling „Over de definitie der Massa” schreef. En in Mach’s beroemde boek over de ontwikkeling der mechanicaj dat van 1883 dateert, kan men zien, hoe de werkelijke wetenschap geen ogenblik aarzelt, om zich te ontdoen van hypothesen, die alleen maar berusten op ... geloof. Inderdaad zat in het oude materialisme nog een flink stuk „geloof” en de vooruitgang der wetenschap bestaat juist hierin dat ze het geloof in ondeelbare atomen verving door nauwkeurige berekeningen van verschijnselen.

Het „materialisme” was dus al veel eerder overwonnen dan H.R.H. meent, indien men tenminste onder materialisme het geloof verstaat in de tastbare stof en haar ondeelbare atomen. Maar in precies dezelfde zin Is het geloof in electronen en in golfbewegingen materialisme. Voor zover de wetenschap boven het materialisme uitgaat, beschouwt ze zowel atomen, als electronen, zowel golfbewegingen als krachtvelden — als hulp-constructies die het ons mogelijk maken de verschijnselen te begrijpen. En begrijpen wil zeggen: in staat zijn te beschrijven wat er voortdurend gebeurt, de „wetten” van het gebeuren aan te geven.

128