Verdediging van het Westen

is om te begrijpen dat ze tot een of ander afgescheiden Calvinistisch kerkje van het socialisme behoren, zoals de grote reformistische massa het echte slappe liberale protestantisme in de grote socialistische gevoels- en geloofswereld vormt.

En het paradoxale is, dat de zich religieus noemende socialisten van het type Roland-Holst eigenlijk het minst kerkelijk, het minst fanatiek gelovig, het minst religieus zijn. Precies zoals in de engere religie, de vrij-religieuze groepen staan aan de grenzen der religie tussen de kerk en de paar mensen die kunnen leven zonder illusie, zo staan in de socialistische religie de aanhangers van Roland-Holst aan de grenzen der religie, tussen de socialistische kerken, tussen het oude geloofs- en gevoelssocialisme en de paar mensen die naar een wetenschappelijk socialisme streven, die socialist kunnen zijn zonder illusie, zonder religie en kerk, zonder de slaven te zijn van geloof en gevoel.

Roland-Holst meent dat ze thans, in 1934, mèèr religieus is dan in 1904. In werkelijkheid was ze in 1904 een echt stevig gelovig orthodox marxistisch kerklidmaat. Ze had toen een socialistisch geloof. Ze heeft thans nog slechts religie, d.w.z. de laatste en slapste vorm van geloof. Ze is dus, als socialiste, minder religieus dan vroeger. Wat een vooruitgang is, een vooruitgang die nog veel groter zou zijn als dit proces zich bij haar bewust voltrokken had, inplaats van met behulp van allerlei half-christelijke symbolen.

Doch het gaat niet om Roland-Holst. Het gaat om de vernieuwing van het socialisme. En het zal reeds thans sommigen duidelijk worden waarom die vernieuwing niet in de richting der religie kan gaan; Aangezien het traditionele socialisme een geloof was, en een religie niets anders is dan een geloof in een stadium van ontbinding, is het religieus-socialisme slechts het ontbindings-proces van het oude „kerkelijkc socialisme” — niet het begin van het nieuwe, wetenschappelijke socialisme.

Deze stelling geeft aanleiding tot twee tegenwerpingen. Men kan ontkennen dat het oude socialisme en met name het marxisme een kerk-socialismc was. Het marxisme Immers was toch „wetenschappelijk”, het berustte niet op geloof en gevoel doch op wetenschappelijke feiten.

En aan de andere kant kan men, zoals Roland-Holst in haar „Geestelijke Ommekeer” doet, pogen te bewijzen, dat juist de jongste ontwikkeling van de wetenschap naar de religie terugvoert.

Wij willen ons voor heden bepalen tot de laatstgenoemde tegenwerping. Het bewijs dat het marxisme, ondanks al z’n wetenschap-

126