Verdediging van het Westen

Ziehier de opvattingen van het religieus socialisme, zo goed weergegeven als het mij mogelijk is.

Men zal moeten toegeven dat wc hier met een ernstige poging te maken hebben om een weg aan te geven uit de moeilijkheden waarmee alle ernstige socialisten op heden te maken hebben. Men moet het religieus socialisme, wil men het recht laten wedervaren, cn wil men er iets van leren, beoordelen naar de argumenten van degenen, die redeneren als de schrijfster van ,,De geestelijke ommekeer”. Dat er veel lege welsprekendheid, veel dominecsgegalm, veel dier-baar-docndc-holhcid, veel zelfgenoegzaamheid van lieden die die Kosmos kameraadschappelijk op de schouder tikken, veel gehuichel van deugnieten die met wat religieus ooggedraai een brevet van nobelheid menen te kunnen bemachtigen, dat dit cn nog veel meer onaangenaams in religieuze kringen aangetroffen kan worden, ontslaat ons niet van de plicht deze poging tot vernieuwing van het socialisme ernstig te onderzoeken. Men moet nu eenmaal zulke dingen, of ze marxisme heten, of rcligicus-socialismc of socialisme zonder meer, beoordelen, naar het beste van wat ze hebben voortgebracht cn niet naar het feit dat heel veel marxisten cn andersoortige socialisten zelfs met geen tang aan te raken zijn.

De richting Roland-Holst verdient, afgezien van alle bijzaken, onze aandacht omdat ze goed beschouwd de beste uitdrukking is van een vèèl grotere richting — die van het gevoelssocialisme.

Want, hoe vreemd het velen ook in de oren moge klinken, er is verwantschap tussen de meest vergeestelijkte vorm van gevoelssocialisme, die van Roland-Holst, en de meest verdierlijkte vorm, die van de lompenproletarische en maatschappelijk-ontrcdderde meelopers van het Stalinisme. Het is niet waar dat het rcligicus-socialismc maar een handjevol mensen omvat. Integendeel, vrijwel het gehele socialisme van onze tijd is religieus — het berust uitsluitend op gevoel cn geloof cn het onderscheidt zich van het gcvoels-en-gcloofs-socialismc van Roland-Holst uitsluitend hierdoor, dat het de wetenschap oneindig minder ernstig neemt.

Wie een ogenblik nadenkt, zal moeten erkennen, dat wij hier niets anders doen dan de feiten rangschikken zonder ons in de war te laten brengen door datgene wat de socialisten van zichzelf denken. De Stalinisten b.v. denken van zichzelf dat ze wetenschappelijke marxisten cn meer nog, moderne marxisten, leninisten zijn. In werkelijkheid is het stalinisme met z’n aanhang de typische Roomse Kerk van het socialisme.

En zo gaat het verder. De z.g. „orthodoxe marxisten” van het type dat in Nederland door Sam de Wolff vertegenwoordigd is, houden zich voor zeer wetenschappelijk, terwijl toch een blik voldoende