Verdediging van het Westen

keer”. De wetenschap wendde zich af van het mechanisch-mate-rialisme „Het tijdperk van verstoffelijking, van rationaliseering, van ontkenning op religieus gebied, een tijdperk, waarin de hooge zee van het religieuze leven, op enkele kleine binnenzeeën na, verdroogd scheen, nadert zijn einde. Het denken-en-willen wordt er weer op gericht om in de menschelijke ziel het bewustzijn van eene, diepdoorvoelde verbondenheid van den mensch met een hoogere wereld op te wekken” ¹).

Alle wetenschap van thans, zo zeggen de tegenwoordige religieussocialisten, is een bevestiging en triomf van de religieuse gedachte. En wil het socialisme dus in werkelijkheid „wetenschappelijk” zijn, dan zal het religieus moeten zijn. Religieus zijn is wetenschappelijk zijn, maar het is mèèr dan dat.

Alleen het religieus zijn, kan het socialisme tot een werkelijke kracht maken, omdat alleen dan het gevoelsleven tot zijn recht komt. En het gevoelsleven speelt de belangrijkste rol. Niet het bewuste denken, doch het gevoel beheerst ons leven. De massa’s worden niet door denken en redenering bewogen, doch door gevoelens, door driften, instincten; doch ook kunnen ze door gevoelens van nobeler aard, door solidariteit, gemeenschapsgevoel, religieus gevoel gedreven worden en dan alleen zullen ze tot socialistische daden bereid zijn. Het oude socialisme, dat uitsluitend óf op het verstand óf op het eigenbelang óf op het groeps-(klasse-) belang een beroep deed en die belangen vrijwel uitsluitend als materiële belangen voorstelde „was door z’n rationalistische en mechanistische grondslag bijna niet in staat, het gevoel en de verbeelding der massa te treffen. Wat het wèl deed dat was de geestesgesteldheid van berekening en het zich beperken tot het najagen van tastbare belangetjes te doen ontstaan, een geestesgesteldheid, die kenmerkend is voor het z.g. reformisme. De socialist werd óf een berekenende droogstoppel, óf een willoze redeneerder óf een sluwe en fanatieke wraakzuchtige óf tenslotte een wild en blind van sentimentaliteit tot vernielzucht heen en weer stormende maatschappelijke schipbreukeling — reformist, austro-marxist, bolsjewistische leider, of bolsjewistische meeloper.

De religie alleen kan het socialisme uit deze impasse verlossen. De religie brengt het tot de ware wetenschap (die haar, beperkte, plaats aangewezen krijgt) en tot het ware gevoel, dat, omdat het religieus en dus vergeestelijkt is, naar het hogere gericht zal zijn. De overwinning van het socialisme is slechts mogelijk, als de overwinning van het naar het hogere gericht gevoel.

*) „De geestelijke ommekeer”, pag. 74.

124