Verdediging van het Westen

,.Zij (de wetenschap) heeft veel openlijke en nog meer verkapte vijanden onder hen, die haar niet kunnen vergeven, dat zij het godsdienstig geloof zijn kracht heeft ontnomen, en het ten gronde dreigt te richten.

Neen. onze wetenschap is geen illusie. Een illusie zou het zijn te geloven, dat wij ergens anders zouden kunnen vandaan halen, wat zij ons niet geven

k^an '    (Frcud: De toekomst renet illusie.)

Als men tot de conclusie Is gekomen, dat het oude socialisme z’n tijd gehad heeft, dat het thans machteloos voor ons staat — of ligt — en dat alleen al het feit dat het dit niet inziet en niet wil erkennen z’n geestelijke ontoereikendheid en achterlijkheid bewijst, dan beseft men natuurlijk dat het geen zin meer heeft, langs de oude paden te blijven slenteren, of over de beproefde ezelsbruggetjes te blijven draven, doch dat men moet pogen nieuwe wegen te vinden en dat ’n veranderde taak, ’n veranderd inzicht en vermeerderd weten nodig maakt. In hoever een richtingsverandering, een „ommekeer” zal moeten zijn, valt eerst na gedaan onderzoek uit te maken. Doch reeds van de aanvang af zal men moeten nagaan, in welke richting men ongeveer meent te moeten gaan. En die richting wordt bepaald door het onderzoek naar de tekortkomingen, de zwakke plekken, der traditionele socialistische beweging.

In het groot gezien kan men in twee richtingen gaan: in die van de religie, of in die van de wetenschap.

Men kan de stelling verdedigen, dat het tekort der traditionele socialistische beweging een religieus tekort, een gevoelstekort was. Het oude socialisme, zo redeneert men dan ongeveer*) noemde zichzelf wetenschappelijk en het valt niet te ontkennen dat het marxisme gedurende een bepaalde tijd wetenschappelijk was, n.1. in de tweede helft van de vorige eeuw, toen alom de mcchanis-tische-rationalistische-materialistische wereldbeschouwing heerste. Doch reeds aan het einde van die eeuw begon de „geestelijke omme-

^x) De authentieke redenering vindt men het best bij: H. Roland-Holst: „De geestelijke ommekeer en de nieuwe taak van het socialisme". Van Loghem Slaterus, Arnhem '31.