Verdediging van het Westen

hoeveelheid emotie worden geconcentreerd en vrijgelaten, er moeten revoluties worden ontketend, en revoluties zijn zeer eenzijdige processen, die vrijwel steeds van de partij der vernieuwing een fanatieke, dogmatische, tegen iedere twijfel en critiek gekante houding vragen. De nieuw verworven positie wordt niet slechts geconsolideerd, ze wordt verabsoluteerd, en wee degene die het waagt verder te denken kan wat volgens de nieuwe heersers toelaatbaar is. Niet alleen reactionnairen moeten het ontgelden, maar ook extremisten, en meer dan die allen, de sceptici, die door allen worden verafschuwd.

De Franse revolutie, om een voorbeeld te nemen, heeft het denken in de geest van Voltaire, van Diderot, van Lamcttrie, van Turgot, Condorcet en Lavoisier, in het geheel niet direct bevorderd. Ze heeft de beperkte razernij van Rousscau en Robespierre als uiterste grens van het toelaatbare gesteld. En ze heeft, terwijl ze belangrijke en heilzame maatschappelijke ordeningen tot stand bracht, en in haar Bonapartistische nadagen consolideerde, juist onder Bonaparte al de imposante domheden van kerk en staat en leger, in het denken en in de opvoeding pogen vast te leggen.

En alsof dat nog niet genoeg was, heeft de Franse revolutie door haar aantasten van het oude, een reactie opgeroepen die, (juist omdat ze terecht de nadruk legde op het historisch gegroeide, maar omdat ze het „gegroeide” gebruikte om iedere verdere groei te beletten), door haar verheerlijking van het verleden en door haar vijandigheid tegen het nieuwe, het progressieve historische denken cn vooral het handelen in die geest, vrijwel onmogelijk heeft gemaakt. Slechts enkelen, zoals St. Simon en Marx zijn er in geslaagd die kloof in hun denken te overbruggen, en tegelijkertijd modern en historisch te zijn, doch hun invloed was zeer beperkt. Saint-Simon werd belachelijk gemaakt door zijn epigonen en werd overvleugeld door de dogmaticus van het positivisme, zijn leerling, Comte, die er in slaagde het positivisme meer te schaden dan alle vijanden ervan bij elkaar, zoals later in de eeuw Spencer er in zou slagen opnieuw de eenzijdigheid cn de verblindheid van het positivisme, naast z’n armoede aan geest, te demonstreren, cn daardoor het vernieuwende element in de wetenschappelijke arbeid en methode van Darwin aan het oog te onttrekken.

Marx van zijn kant, verknoeide het beste deel van zijn leven met filosofische bespiegelingen over de ontwikkeling ener economie die zich intussen zo ging ontwikkelen dat wel de maatschappij-leer van Marx, doch niet de filosofie van Flegel-Marx er enige kijk op had kunnen geven. Die maatschappij-leer vond Marx echter minder belangrijk dan de FIcgcliaanse abstracties, en dus bleef hij zelf