Verdediging van het Westen

perk nog geen andere mogelijkheid om tot samenvattend en critisch denken te komen, bestond, dan die welke door de filosofie werd gegeven. Doch dit valt buiten het bestek van deze inleiding, die slechts ten doel heeft er op te wijzen dat het verzet tegen het eigenlijk nieuwe en kenmerkende van de Westerse cultuur altijd aanwezig is geweest en dat niet alleen de tradities van het instinct-leven en van de maatschappij zoals ze gegroeid is, zich tegen de nieuwe elementen verzetten, maar dat alle cultuur-tradities, zoals die in religie, filosofie, literatuur en kunst aanwezig zijn, dit eveneens doen.

Dit alles moet natuurlijk relatief en in beweging worden gezien, en dan ligt het voor de hand dat een religie, die bepaalde concessies aan het nieuwe heeft gedaan, toch weer progressief is ten opzichte van meer behoudende religies, en dat ditzelfde ook geldt voor menige filosofie en voor alle andere cultuur-uitingen. Zo is er dan toch een langzame en moeilijke gang naar vernieuwing in de Westerse cultuur te bespeuren, maar ook een voortdurend pogen om al het verkregene weer ongedaan te maken.

De verdediging van het Westen is dus de verdediging van dit vernieuwingsstreven tegen alles wat, in het Westen zelf, behoudend of reactionnair is.

Het is duidelijk dat deze krachten zeer aanzienlijk zijn. Immers er bleek steeds meer dat de vernieuwing op een bepaald historisch moment niet meer mogclijk was als ze beperkt bleef tot kleine groepen in de maatschappij. Een bevrijding van alle remmende factoren kon slechts slagen, als de eigendoms-tradities, de hele wijze van leven en van maatschappelijk verkeer zoals die in het dagelijks leven, in het gezin, in de sexuele opvattingen, kortom in al de dingen die „altijd zo geweest” waren, bestonden of in ieder geval tot gewoonte en tweede natuur geworden waren, niet langer gehandhaafd werden. Om het nieuwe denken tot gewoonte, en dus ook tot tweede natuur, te maken, moet de wereld grondig veranderen. En dan wordt de angst voor verandering, samen met de belangen van allen die het in de bestaande wereld beter hebben dan eigenlijk in overeenstemming is met hun capaciteiten, tot een gemeenschappelijk verzet tegen de vernieuwingspogingen.

Om de zaak nog moeilijker en in ieder geval gecompliceerder te maken, is het geenszins zo dat maatschappelijke vernieuwing, in politieke of economische of algemeen sociale zin, zonder meer direct samenvalt met geestelijke vernieuwing. Er moet, om in de maatschappij belangrijke veranderingen aan te brengen, een grote

10