Verdediging van het Westen

Witt en zelfs Spinoza’. Ik laat Jan de Witt voor heden rusten, hij was burgerlijk in de kleine betekenis van het woord en zijn politiek was zo bekrompen als onder de gegeven omstandigheden maar mogelijk was, — tussen twee haakjes: wat denkt Huizinga over dien Oranje die den bedrijvers van de „gruwelijke” moord op Jan de Witt beloningen en waardigheden verleende; het zou dapperder zijn iets over dien Oranje te zeggen dan over Lenin.

Maar hoe staat het met Rembrandt, met Vondel, met Spinoza? Geen hunner stond in zijn tijd in aanzien bij de machtigen der aarde, gelijk Huizinga in onze tijd. Zij waren de grote vertegenwoordigers van de burgcrlijk-liberalc cultuur, maar ze leefden in armoede, vervolgd, uitgestoten, in een schuilhoek, terwijl de deftigheid breed in het gestoelte der ere zat en heerste. En zij die thans de traditie van Rembrandt-Vondel-Spinoza vertegenwoordigen, zijn juist daardoor de onverzoenlijke vijanden der heersende deftigheid, wier woordvoerder Huizinga is. Noch hij, noch zijn kring leven naar de beste burgerlijke tradities, ze gebruiken ze alleen om er de realiteit van heden mee op te sieren, de realiteit van de 400.000 werklozen, van economische onbekwaamheid, politieke politie-regering en van de culturele censuur die zich richt tegen alle uitingen van vrijheid en die iedere reactionnaire en nagenoeg iedere fascistische belediging van de liberale cultuur toelaat en zelfs aanmoedigt. Wie dus, terwijl hij in werkelijkheid Colijn verdedigt, Rembrandt, Vondel en Spinoza oproept, is een valse munter op geestelijk gebied.

De brochure onderscheidt zich van het nadien geschreven boek doordat ze een politieke conclusie heeft, waarover we het straks nog zullen hebben, als we, om Huizinga het volle pond te geven, de al te magere conclusies van In de schaduwen van morgen als een deel van een groter culturecl-politiek geheel zullen behandelen, wat dan tevens zal doen uitkomen hoe armzalig deze poging om de deftigheid weer in haar oude heerlijkheid te herstellen is geëindigd, ondanks alle pogingen om den kampioen der deftigheid tot profeet te proclameren.

De publicatie van Huizinga’s boek is tot een „gebeurtenis” gemaakt, die, om het zo maar te zeggen, reeds haar schaduwen vooruit wierp; nog voor het bock er was, citeerden krantenschrijvers zinsneden uit de aankondiging ervan, als wilden ze er mee bewijzen hoe ongegrond des profeten gefulmineer tegen de moderne publiciteits- en reclamc-methoden is: men kan immers ook reclame voor diepzinnige boeken maken! In ieder geval, we wisten allen: nou gaat het komen!

112