Er is geen gisteren, er is geen morgen

in hun auto’s de kinderen en kleinkinderen van deze stad. En tussen hen zullen er enkelen zijn die straks worden begraven op deze joodse dodenakker.

Ook ik . . .

Ik keerde terug naar de taxi. De chauffeur was er niet. Ik keek rond, ik begon te zoeken. Opeens zag ik hem. Hij repte zich over het brede middenpad van de begraafplaats. Naar het hek waar ik op hem wachtte.

‘Neemme niet kwalijk, meneer. Ik had ook effe behoefte om te kijken,’ zei hij een beetje buiten adem.

‘Hebt u joodse familie?’ vroeg ik.

‘Nee. Ik heb helemaal niks. Nooit gehad. Een weesjongen, meneer. En dan naar zee. Jarenlang naar zee. Een tros meiden, je hele leven lang, maar niks van je zelf. En nou, met zestig jaar, ook geen meiden meer. Niks meer.’

Ik stapte in de taxi. Hij reed. Sprak niet meer. Ineens was er de opwelling. Ik zei: ‘Breng me naar huis. Naar Wassenaar. Als we er zijn wijs ik wel waar ik woon.’

‘Oké! Dat is tenminste weer een breek in de sleur.’

Hij reed snel en efficiënt. Een uur later stond ik voor mijn huis in Wassenaar. Ik gaf hem een ruime overtip. Dat deed hem breed glimlachen. Toen zei hij: ‘U zal het wel vreemd gevonden hebben daarnet. Een christen-chauffeur die rondscharrelde op een joodse begraafplaats. Niks vreemd. Ik heb effe wat doden van jullie geleend. Zelf heb ik er ommers geen!’

Ik knikte nadenkend. Toen gaf ik hem een hand. Wat langer dan gebruikelijk. En zei: ‘Ik heb het begrepen. Ik heb het vreselijk begrepen.’

Ik betrapte me zelf erop dat ik zijn auto nastaarde totdat hij om de hoek verdwenen was.

35