Er is geen gisteren, er is geen morgen

Cham en Jafeth naast elkaar en kijk wat God neerschreef op hun gezichten, in hun bouw, in hun gedachtenwereld. Dan weet je ook voor heel je verdere leven wat God bedoelde. En kom zaterdagochtend bij me. Dan zal ik je uitleggen wat een jood is.’

Ik keek op mijn horloge. Het was nog vroeg, maar ik had geen zin meer om nu te beginnen over de plannen van Chaim en de jonge Liepmann.

‘Ik ga. Ik verwacht je zaterdag. Je moeder zal büj zijn je van haar boterkoek te kunnen laten proeven.’

En in de lift naar beneden, dat duurt maar een paar seconden, hoorde ik de Engel des Heren naast me lachen. Hij heeft zijn eigen hulpmiddelen om zich te doen gehoorzamen.

Het was nog vroeg. Elf uur. En het was donderdag zeven april. Anno Domini 1966. En het was redelijk weer.

Ik had nog geen zin om naar huis te gaan. Wel opeens het verlangen om door de stad te dwalen, want de woorden van de zeeman-dichter Jan Prins waren weer in mij ontwaakt. ‘De stad waar men is kind geweest.’ Ik glimlachte. Waar zijn de geuren gebleven die Prins zo vol genot beschreef? Verjaagd door de stuka’s, door de brand, door het jarenlang braak liggen van het puin-veld. Het is grondig gedaan, Teutoons! Bijna niets is er meer over van toen.

Men heeft de stad bijna herbouwd. Zonder erbarmen. Zonder gevoel voor historie. De Engelsen deden Londen hetzelfde aan. Volken van de zee zijn blijkbaar bijzonder efficiënt. En niet zachtzinnig, niet romantisch. Zij hebben hun schoolboekjes met de zeehelden, zij hebben nauwkeurig boek gehouden van wat zij in de

31