Er is geen gisteren, er is geen morgen

van Ruben. Gij zult niet doodslaan. Maar er staat ook dikwijls in de thora: ‘Zij omgordden zich en kwamen af. En zij sloegen met de scherpte des zwaards.’ Ik zei:

‘Miljoenen joden hebben zich in zesduizend jaar moeten buigen voor Egypte, voor Syrië, voor Babylon, voor Athene, voor Rome. Na Christus voor Mohammed, de Kruisvaarders en voor Hitler. Steeds was de tol hoog. Berust, Ruben. God had een doel. Een voor ons nog onzichtbaar doel. Het begin mogen wij zien, jij en ik, en allen die het zien willen. Israël!’

Hij antwoordde:

‘Ik worstel nog met mijn herinneringen. Mijn opvoeding, mijn tradities en mijn gebondenheid aan dit land. Maar voor mijn dood zal ik naar Israël gaan. In Eretz wil ik begraven worden. In dat land van melk en honing en vergoten bloed.’

Hij bleef knikken met het hoofd alsof hij een visioen zag. De opstanden van de joden in tientallen eeuwen.

Ik keek verstoord op. In het deurgat stond Debbie en achter haar Lenie. Debbie droeg een theeblad met kopjes, Lenie droeg ook iets. Ik kon niet zien wat, maar wel vermoeden. Schaaltjes vol snoep. Toen stond ik op. Debbie keek naar me en ze schrok. Besefte dat ze te vlug haar begrip voor Ruben opzij had gezet en dat haar gastvrijheid nog niet gewaardeerd werd. Onze ogen bleven op elkaar gericht. En er waren opeens twee drama’s in mijn huiskamer. Een groot en een klein. Het grote drama van de machteloze wreker Ruben Koerlander. En het kleine drama van Deborah Hildesheimer en Marcus Koerlander. Zij en ik voelden dat er twee families in de kamer waren. De jiddisj sentimentele Hildesheimers vertegenwoordigd door een memme, Debbie. En de van

x°₇