Tijdloze ogenblikken - een biografie van Marianne Philips

en ook niet bij de oosterse wijzen en de theosofie. Vond ze bij de vrij-katholieken de geborgenheid en de zekerheid waar ze naar verlangde? Carla, die doopsgezind was geworden, begreep haar beslissing, en haar zwijgen daarover, misschien het beste: 'Ik zie in haar de woordloosheid in verband met de diepste dingen.'

In afstand was de stap niet groot. De vrij-katholieken kwamen sinds 1939 bijeen in hetzelfde gebouw als de loge van de theosofen. De kapel van Sint Michaël en Alle Engelen stond op het terrein van het landgoed waar ze De doolhof had geschreven. Twee jaar lang ging ze er 's zondags op de fiets naar toe. Tot de Duitsers de kerkzaal leeghaalden.

In Amsterdam werden de eerste razzia's gehouden. Na de februaristaking werd de Nieuwmarktbuurt van de rest van de stad afgesloten. Haar geboortehuis lag midden in het nieuwe getto. In Naarden brachten Sam en Marianne hun meubels en waardevolle bezittingen in veiligheid bij vrienden. Ze hadden voldaan aan de meldingsplicht, nu stond de zwarte J op hun persoonsbewijs. De Duiters vaardigden steeds meer anti-joodse maatregelen uit. Na 1 mei 1941 mocht Sam de effectenbeurs niet meer in. Drie maanden later verordonneerden de Duitsers dat joden hun effecten bij de Lippmann-Rosenthalbank in depot moesten geven; ook joods vermogen moest naar de Liro-bank worden overgeschreven. Marianne kon niet meer deelnemen aan literaire bijeenkomsten vanwege het hotel-, restaurant-en caféverbod. Ook bibliotheken werden verboden gebied.

Dat voorjaar werd Frits ernstig ziek; pleuritis, die overging in tuberculose. Ruim een jaar verpleegde Marianne hem. De oorlogsomstandigheden en de bezorgdheid om hun zoon brachten Sam en Marianne dichter bij elkaar. Voor de oorlog was hun huwelijk volgens schoonzoon Guus Belinfante 'een zaak die op omvallen stond'. Nu werd Sam haar trouwste kameraad.

In april 1942 werd het dragen van de gele ster verplicht.

80